در قسمت‌های قبل گفته شد به‌طورکلی دو روش تأمین مالی وجود دارد:
الف. تأمین مالی مبتنی بر بدهی
ب. تأمین مالی مبتنی بر سهامداری
و در ادامه با مسیرهای اصلی تأمین مالی، به‌خصوص تأمین مالی پروژه‌محور و ویژگی‌های آن و سازوکارهای مشارکت عمومی_خصوصی (ppp) ، منابع مالی موجود در کشور و تجهیز منابع مالی(پولی) بانک و نحوه تخصیص آن، سازوکارهای تأمین مالی اسلامی، شاخص‌های ارزیابی اقتصادی طرح‌های سرمایه‌گذاری، ریسک و تحلیل حساسیت یک پروژه و الزامات تأمین مالی آشنا شدیم، در این قسمت به تجربه تأمین مالی پالایشگاه ستاره خلیج فارس به‌عنوان تجربه داخلی شماره 3 خواهیم پرداخت.
- تجارب تأمین مالی داخلی:
در این قسمت تلاش خواهیم کرد علاوه بر معرفی روش‌ها با ارائه چند تجربه داخلی متفاوت در زمینه تأمین مالی نکات ضعف و قوت آن‌ها را در حد امکان و با توجه به اطلاعات در دسترس بررسی کنیم.
- پالایشگاه ستاره خلیج فارس
در سال 83 از هر دو فاز پارس جنوبی روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی و بین ۷۵ تا ۸۰ هزار بشکه میعانات گازی تولید می‌شد. میعانات گازی باوجود ارزشی معادل نفت، فقط در پالایشگاه‌های ویژه این هیدروکربور مایع قابل‌استفاده بود. از یک‌سو، کاهش تولید آن به کاهش تولید گاز منجر می‌شد که برای کشور ایران به‌عنوان یک مصرف‌کننده بزرگ گاز مشکل‌ساز بود و از سوی دیگر، کاهش خام‌فروشی در شمار سیاست‌های کلی کشور شمرده می‌شد. این موضوعات موجب شد که ایده ساخت یک پالایشگاه بزرگ میعانات گازی با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه در روز در وزارت نفت عملیاتی شود. اندازه پروژه، ۸۵ درصد ساخت پالایشگاه و ۱۵ درصد هم ساخت آبگیر و خط لوله تعریف شد.
با بهره‌برداری کامل از پالایشگاه ستاره خلیج فارس با تولید ۳۶ میلیون لیتر بنزین با کیفیت یورو ۴ و ۵، تولید بنزین در کشور به بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز می‌رسید که علاوه بر قطع واردات بنزین، امکان صادرات این فرآورده و افزایش کیفیت سوخت مصرفی داخل نیز فراهم می‌شد و ایران هم به جرگه صادرکنندگان بنزین می‌پیوست.
- کارفرماها و پیمانکاران پالایشگاه
شرکت ملی مهندسی ساختمان نفت به‌عنوان کارفرما، طراحی پالایشگاه بزرگ میعانات گازی را به یک شرکت هندی و یک شرکت ایرانی سپرد. شرکت ETL هند و شرکت طراحی ساختمان نفت (زیرمجموعه وزارت نفت) مسئولیت طراحی پالایشگاه میعانات گازی را بر عهده گرفتند. در سال 85 قرار بر این شد که پالایشگاه‌های ایران به‌صورت شرکتی اداره شوند. بنابراین «شرکت ستاره خلیج‌فارس» در دی‌ماه ۱۳۸۵ تشکیل شد. ۴۰ درصد سهام این شرکت را شرکت ملی پالایش و پخش ایران در اختیار گرفت. ۵۰ درصد سهام آن به شرکت اندونزیایی SPC و ۱۰ درصد هم به صندوق بازنشستگی صنعت نفت واگذار شد. به دلیل تحریم‌ها در بهمن‌ماه سال ۸۹، اعضای هیئت‌مدیره شرکت پالایشگاهی ستاره خلیج‌فارس دورهم جمع شدند و تصمیم گرفتند که قرارگاه خاتم‌الانبیا به اعضای کنسرسیوم ساخت پالایشگاه اضافه شود. قرارگاه خاتم‌الانبیا با یک شرکت به نام «فرادست انرژی فلات» به پروژه وارد می‌شود. بدین ترتیب، ۹۰ درصد سهام کنسرسیوم ساخت پالایشگاه در اختیار قرارگاه قرار می‌گیرد و شرکت‌های «تهران جنوب» با شش درصد سهام و «مهندسی مشاور بینا» با چهار درصد سهام در کنسرسیوم باقی می‌مانند.
- هزینه‌های پروژه
در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۸۶ مشارکتی با دو عضو خارجی و دو عضو ایرانی تشکیل شد تا پالایشگاه را به‌صورت EPC برای شرکت پالایشگاهی ستاره خلیج‌فارس بسازند و کنسرسیومی متشکل از شرکت آلمانی «گلدن‌گروپ»، شرکت ایتالیایی «اسنم‌پروژتی» و شرکت‌های ایرانی «تهران جنوب» و شرکت «مهندسی مشاور بینا» ساخت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را با مبلغ ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو در مدت ۴۸ ماه به عهده گرفتند.
در مرداد ۱۳۹۲، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به پیشرفت ۵۷ درصد رسید اما با مشکل مالی روبرو شد. مقرر شد دولت 650 میلیون یورو از تسهیلات صندوق توسعه ملی را به این پروژه اختصاص دهد.
- تأمین مالی پالایشگاه ستاره خلیج فارس
در شهریور 95 به‌منظور تأمین مالی پالایشگاه ستاره خلیج فارس ۳۰۰ میلیارد تومان اوراق سلف موازی استاندارد بنزین این پالایشگاه در بورس انرژی عرضه شد. این عرضه شامل یک‌میلیون و 400 هزار و 592 قرارداد به قیمت پایه 214 هزار و 195 تومان بود که به‌صورت یکجا توسط کارگزاری بانک شهر خریداری شد. در مورد این اوراق هزار و 192 درخواست شامل بیش از 112 میلیون قرارداد به سامانه معاملات وارد شده بود که نشانه استقبال قابل‌توجه فعالان حقیقی و حقوقی از این اوراق بود. این اوراق دارای سود 20 درصدی قبل از سررسید، 21 درصدی سر رسید و تا حداکثر 21.5 درصد بود.
- مشخصات قرارداد و اوراق سلف موازی ستاره خلیج فارس
مشخصات قرارداد و اوراق منتشرشده مطابق امیدنامه به شرح جدول زیر است:
- پیرامون پالایشگاه ستاره خلیج فارس
ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس از سال 86 شروع شد. به علت تحریم‌ها پیمانکاران متعددی به خود دید. بدعهدی‌ها در انجام امور ساخت و تحویل تجهیزات توسط شرکت‌های خارجی در طول انجام پروژه صورت گرفت. به گفته فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) در ساخت پالایشگاه، تا حد زیادی از توان داخلی استفاده شده است، به‌طوری‌که می‌توان گفت در حوزه اجرا همه کارها توسط متخصصان ایرانی انجام شده است. در تأمین کالا، 70 درصد تجهیزات از شرکت‌های داخلی خریداری و 70 درصد امور مهندسی نیز توسط کارشناسان ایرانی انجام شده است و به‌این‌ترتیب، پالایشگاه ستاره خلیج فارس در فاز نخست با 83 درصد توان داخلی به بهره‌برداری رسیده است.
به هر ترتیب، 10 اردیبهشت 96 پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس افتتاح شد. پروژه‌ای که قرار بود با ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو در ۴۸ ماه به اتمام برسد، تاکنون ۳ میلیارد و ۷۱۰ میلیون یورو هزینه داشته و بیش از ۱۰ سال طول کشیده است.
منابع:
1- کتاب تأمین مالی پروژه‌ای، فرهاد حاجی‌گل و همکاران
2- فصلنامه حسابدار رسمی، تأمین مالی، آقای بهرام غنی زاده و خانم زینب بارانی
3- مقاله روزنامه دنیای اقتصاد نوشته رضا کیانی
4- پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد مقاومتی
5- روش‌های تأمین مالی، دکتر سعید زرندی و مهندس سید سعید اکرم
6- بررسی عوامل موثر در تجهیز منابع بانک‌ها، یوسف دلاور
7- تأمین مالی اسلامی، مزایا و چالش‌ها، پژوهشکده پولی و بانکی
8- ابزار مالی اسلامی کوک، سایت شرکت تأمین سرمایه تمدن
9- مقاله ارزیابی اقتصادی پروژه‌های سرمایه‌گذاری، حسین اسلامی
گروه رستا - فرهاد حاجی‌گل
