در قسمت‌های قبل گفته شد به‌طورکلی دو روش تأمین مالی وجود دارد:
الف. تأمین مالی مبتنی بر بدهی
ب. تأمین مالی مبتنی بر سهامداری
و در ادامه با مسیرهای اصلی تأمین مالی، به‌خصوص تأمین مالی پروژه محور و ویژگی‌های آن و سازوکارهای مشارکت عمومی-خصوصی (ppp)، منابع مالی موجود در کشور و تجهیز منابع مالی (پولی) بانک و نحوه تخصیص آن، سازوکارهای تأمین مالی اسلامی و شاخص‌های ارزیابی اقتصادی طرح‌های سرمایه‌گذاری و ریسک و تحلیل حساسیت یک پروژه و الزامات تأمین مالی آشنا شدیم، در این قسمت به تجربه تأمین مالی شرکت هواپیمایی ماهان به‌عنوان تجربه داخلی شماره 4 خواهیم پرداخت.
- تجارب تأمین مالی داخلی:
در این قسمت تلاش خواهیم کرد علاوه بر معرفی روش‌ها با ارائه چند تجربه داخلی متفاوت در زمینه تأمین مالی نکات ضعف و قوت آن‌ها را در حد امکان و با توجه به اطلاعات در دسترس بررسی کنیم.
- شرکت هواپیمایی ماهان
شرکت هواپیمایی ماهان در سال 1373 در اداره ثبت شرکت‌های کرمان به ثبت رسید و فعالیت خود را با برقراری پروازهای منظم تهران-کرمان آغاز کرد. پروازهای باری و خارجی این شرکت به ترتیب در سال‌های 1376 و 1377 شروع شد و در سال 1379 به عضویت انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) درآمد. در اواخر 1393، موسسه خیریه مولی‌الموحدین 80% سهام این شرکت را دارا بوده و مابقی سهام ماهان به شرکت گروه توسعه و عمران علوی کرمان تعلق داشته است. تعداد ناوگان این شرکت تا 1394 به 67 فروند هواپیما رسید.
ماهان اولین شرکت در ایران است که به‌منظور تأمین منابع مالی موردنیاز خود اقدام به انتشار صکوک اجاره در سال 1389 کرده است. با توجه به موفقیت استفاده از این ابزار مالی جدید، این شرکت در دو مرحله دیگر و در سال‌های 1390 و 1395 مجدداً اقدام به انتشار اوراق صکوک اجاره نموده است.
- صکوک اجاره چیست؟
صکوک اجاره نوع دیگری از صکوک است که دارنده آن به‌صورت مشاع، مالک بخشی از یک دارایی اجاره داده شده است. درواقع در صکوک اجاره حق استفاده از منافع یک دارایی یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها، در قبال اجاره‌بها از مالک به شخص دیگری منتقل می‌شود. مدت قرارداد اجاره هم مشخص است و می‌توان اجاره‌بها را در ابتدای دوره، انتهای دوره، با سررسیدهای ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کرد. حال ازآنجاکه صکوک اجاره، اوراق بهاداری است که بیان‌گر مالکیت مشاع فرد است لذا می‌توان آن را در بازار ثانویه و به قیمتی که توسط عوامل بازار تعیین می‌شود، معامله کرد. ارکان این نوع از صکوک مشابه صکوک مرابحه است.
- مشخصات سه دوره صکوک اجاره شرکت ماهان
- تشریح سومین مرحله انتشار صکوک ماهان
هدف از انتشار اوراق صکوک اجاره، که توسط واسط مالی بهمن دوم (ناشر) انجام‌شده، به‌کارگیری منابع حاصل در خرید دو فروند هواپیما از شرکت ماهان و اجاره به شرکت تملیک آن به همان شرکت به وکالت از دارندگان اوراق بود. نمودار و جدول زیر فرایند اجرا و مشخصات هواپیماهای خریداری‌شده را نشان می‌دهد.
- تأمین مالی شرکت هواپیمایی ماهان (ماهان-3)
ارزش اوراق منتشرشده برابر با 2,100,000 میلیون ریال بوده که در قالب 2,100,000 برگه به مبلغ اسمی یک‌میلیون ریال و نرخ اجاره‌بهای 21 درصد و چهارساله عرضه شده است. مقاطع پرداخت اجاره‌بها به سرمایه‌گذاران هر سه ماه یک‌بار و زمان پرداخت اصل مبلغ سرمایه‌گذاری همراه با آخرین دوره پرداخت اجاره‌بها است.
در فرایند انتشار صکوک، کارمزد و هزینه پذیره‌نویسی اولیه اوراق تنها توسط بانی پرداخت می‌شود و کارگزاران غیر از اصل هزینه اوراق، مبلغی از سرمایه‌گذاران دریافت نمی‌کنند. اما کارمزد معاملات ثانویه اوراق که در فرابورس انجام می‌شود، بر اساس نرخ کارمزدهای فرابورس ایران از خریدار و فروشنده دریافت خواهد شد.
- ارکان انتشار صکوک مرحله سوم ماهان
منابع:
1- کتاب تأمین مالی پروژه‌ای، فرهاد حاجی‌گل و همکاران
2- فصلنامه حسابدار رسمی، تأمین مالی، آقای بهرام غنی زاده و خانم زینب بارانی
3- مقاله روزنامه دنیای اقتصاد نوشته رضا کیانی
4- پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد مقاومتی
5- روش‌های تأمین مالی، دکتر سعید زرندی و مهندس سید سعید اکرم
6- بررسی عوامل موثر در تجهیز منابع بانک‌ها، یوسف دلاور
7- تأمین مالی اسلامی، مزایا و چالش‌ها، پژوهشکده پولی و بانکی
8- ابزار مالی اسلامی کوک، سایت شرکت تأمین سرمایه تمدن
9- مقاله ارزیابی اقتصادی پروژه‌های سرمایه‌گذاری، حسین اسلامی
گروه رستا - فرهاد حاجی‌گل
