گزارش چهارمین کنفرانس حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی - 99/11/26

 

 

  نشست تخصصی «مرور یک سال سیاستگذاری مدیریت بحران بیماری کرونا در کشور، چالش‌ها و امیدها » در چهارمین کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی عصر روز جمعه 17بهمن ماه به همت موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، پژوهشکده سیاستگذاری و اندیشکده حکمرانی دانشگاه صنعتی شریف به صورت مجازی برگزار شد.

در این نشست، «حسین قناعتی »، دبیر اتاق فکر مدیریت بحران کرونا مجلس شورای اسلامی، «علیرضا رئیسی»، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و« مهدی جعفری»، پزشک و دکترای تخصصی روانشناسی سلامت حضور داشتند. همچنین مازیار عطاری، دبیر این نشست بود.

 

 

 

در ابتدای نشست آقای عطاری مدیرعامل بنیاد توسعه فردا با بیان اینکه مرور یک سال سیاست‌گذاری کرونا در کشور با توجه به اجزای زنجیره سیاست‌گذاری امکان‌پذیر خواهد بود و در زنجیره سیاستگذاری، «تشخیص»، «طراحی سیاست و تصمیم‌گیری», «اجرا و پیاده‌سازی سیاست» و «ارزیابی سیاست و درس‌آموزی» مدنظر است. با توجه به لزوم بررسی تمامی حلقه‌های این زنجیره در طول سیاست‌گذاری یکسال گذشته، در نشست حاضر اجزای مختلف این زنجیر مورد سوال قرار گرفت که در ادامه مشروحی از این نشست را می‌خوانید:

 

 علیرضا رئیسی در ابتدا در خصوص نحوه مواجهه دولت‌ها با پاندمی کرونا گفت: در ابتدا خبر مربوط به کرونا انکار شد. انکار این خبر در بسیاری از کشورها صورت گرفت. برای مثال کشوری مثل آمریکا به جای اینکه به تامین زیرساخت های خود بپردازد شروع به متهم کردن کشورهای دیگر از قبیل چین کرد.

وی گفت: نکته دیگری که در رابطه با این ویروس بود این بود که همه کشورها به صورت «نقطه سر خط» شروع کردند. یعنی وضعیتی بود که برای همه کشورها به یکسان و با فاصله زمانی اندک به وجود آمد و همه شروع به انجام اقداماتی کردند. در این بحبوحه نگاه برخی به کشورهای دیگر بود. برای مثال کسانی که از سفرهای خارجی می‌آمدند شروع به داستان سازی درباره کشورهای دیگر می کردند در حالیکه در واقع همه کشورها درگیر این ویروس شده بودند و مشکلاتی در سایر کشورها هم وجود داشت.

وی ادامه داد: نکته دیگر در مورد میزان تخت به جمعیت  بود که در کشورهای مختلف رقم آن متفاوت بود. برای مثال در ایران تعداد تخت ۱.۶ عدد به ۱۰۰۰ نفر جمعیت بود.

رئیسی گفت: مورد دیگری که در رابطه با کرونا در کشور به وجود آمد در خصوص تامین وسایل حفاظت فردی بود. در تاریخ جامعه ما چنین بحران هایی وجود نداشت و اتفاق آن در زمان کنونی و به یکباره سبب شد در مدتی دچار کمبود وسایل و تجهیزات و نیز امکانات لازم باشیم. هر چند پس از چند ماه جبران شد. همچنین به مرور پروتکل‌ها و دستورات بهداشتی هم به منظور تامین سلامتی و حفظ خود  به افراد داده شد که در مواردی بسیار تاثیرگذار بودند.

رئیسی در خصوص منطق تصمیم‌گیری‌ها گفت: من به عنوان معاون بهداشت هر چند علاقه مند باشم که به منظور جلوگیری از شیوع کرونا همه جا تعطیل بشود اما آیا شدنی است؟ ما در خصوص تصمیم گیری‌ها باید بدانیم در کدام کشور و با چه ساختاری رو به رو هستیم. اگر بیاییم کارمندان دولتی را تعطیل کنیم و یا به آنها بگوییم به صورت یک سوم کار کنند در این صورت دستفروشان و سایر مشاغل را باید چه می‌کردیم؟ این مشکلات اقتصادی خود می‌توانند بحران زا باشند. قرنطینگی و تعطیلی عمومی زمانی می‌تواند در کاهش کرونا موثر واقع شود که دولت ها مانند بسیاری از کشورهای دیگر به حمایت افراد جامعه خود بپردازند اما برخی دولت‌ها به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی امکان این موضوع را نداشتند.

 

 دکتر قناعتی در خصوص سیاستگذاری‌های انجام شده در زمینه کرونا گفت: از ابتدای ورود کرونا و شیوع آن درشهرها و استان‌های مختلف تصمیمات و سیاستگذاری‌هایی انجام شد که همراه با تناقضاتی بود و این تناقضات نشان دهنده  نوعی در هم ریختگی بود. برای مثال تصمیماتی در مورد قرنطینگی، تعطیلی مشاغل و یا در خصوص بیمارستان‌هایی به منظور ایجاد تخت و مسائلی از این دست نشان از نوعی در هم ریختگی در نظام تصمیم‌گیری مربوط به کرونا بود. در حالیکه در ابتدا بسیاری از این تصمیمات درست اجرا نمی‌شدند و نوعی بی نظمی و درهم ریختگی در مورد آنها دیده می‌شد اما  به مرور شاهد بودیم که تصمیمات بهتر و موثرتر گرفته شد.  

وی افزود: به نظر من یکی از مهمترین مشکلات ما در حوزه تصمیم گیری این بود که بسیاری از دستورات و تصمیمات بدون اقتدار بودند و چون اقتدار نبود از سوی مردم کمتر رعایت می شد. در حالیکه از همان اوایل در بسیاری از کشورها به منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی جرایم سنگینی وضع شد. ما شاهد هستیم پس از گذشت تقریبا چندین ماه این اتفاق در کشورمان رخ داد.

وی در نهایت سخنان خود گفت: درس‌هایی که ما از کرونا گرفتیم چند مورد هستند. ۱- موفقیت دولت‌ها شدیدا وابسته به اقتدار آنها است.۲- پیشگیری اهمیت دارد.۳- بیماری و قرنطینگی هوشمند اهمیت بسیار دارد. ۴- واکسن به عنوان یکی از ابزارهای مقابله با کرونا است که هنوز فاز سوم این امر طی نشده و لازم است وزارت بهداشت در این زمینه دقت بسیار کند.۵- بازبینی در بدنه مشاوره و افراد حاضر در ستاد ملی کرونا می‌تواند اثربخش‌تر باشد.

 

  در ادامه دکتر جعفری در خصوص وضعیت سیاستگذاری‌ها در ابتدای شروع اپیدمی گفت: اگر بپذیریم که حکمرانی به معنای اعمال حساب شده قدرت برای هم افزایی بازیگران یک عرصه و با محوریت یک حکومت برای اجرای قانون است، باید ببینیم که تا کنون چه کردیم و چه می‌کنیم؟ اگر اجزای حکمرانی را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که یکی سیاستگذاری و قدرت سیاستگذاری است که سازمان بهداشت جهانی هم بر آن تاکید داشته. یعنی ابزارها را مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم درست عمل کرده‌ایم یا خیر.

وی افزود: مساله دیگر این است که نمی توان اپیدمی‌ها را بدون توجه به مردم کنترل کرد. ما باید ببینیم در سطح آگاهی‌ها حکمرانی چه کرده. هر چند در جاهایی شروع کردیم و قوانینی برای شکل دادن به رفتار مردم ساختیم اما می‌توانستیم از اقتدار هم استفاده کنیم. بحث دیگر که در زمینه تصمیم‌گیری لازم است مورد توجه قرار بگیرد بحث شناخت است. شناخت باید مبتنی بر داده‌های میدانی باشد. باید ببینیم در زمینه شناخت چه کردیم و از چه منابع اطلاعاتی استفاده کردیم. در بخش دیگر باید گفت فقط و صرفا بحث تئوری‌پردازی نیست، بلکه همچنین باید ببینیم عملگرایی به چه صورت است. در اینجا این سوال مطرح می‌شود که نهادهای مرتبط  چه اقداماتی انجام می‌دهند.

وی گفت: در زمینه آگاهی رسانی نه تنها کشور ما بلکه کل دنیا مشکلاتی داشتند؛ زیرا اشرافی بر این بیماری نبود. در مرحله بعد شروع به اسم سازی‌ها و واژه‌سازی‌هایی کردیم مثل فاصله گذاری هوشمند. اسمی که در واقع با ماهیت آن همخوانی نداشت. زیرا چیزی نداشت که نشان از هوشمند بودنش باشد یا نباشد. در مراحل بعدتر شروع به ساده انگاری و انتساب آن به مردم کردیم که باز این امر مسائل و مشکلات خاص خودش را داشت. در مواردی هم برنامه‌های مختلف از طریق رسانه‌ها پخش شد که به جای اینکه وضعیت را بهتر کند، در مواردی بدتر کرد. به همین خاطر من فکر می کنم که متخصص رسانه‌ای نداریم. این سوال را مطرح می‌کنم که تا کنون چند بار نقدها و سوالات از طریق رسانه‌ها پاسخ داده شده‌اند؟

وی ادامه داد: به نظر من ترکیبی که در کمیته علمی ستاد ملی کرونا بود، ترکیب مناسبی نبود. متاسفانه چینش مناسبی از اشخاص صورت نگرفته بود. برخی فقط اسمشان در فهرست ستاد ملی کرونا بود و عملا در آن حضور نداشتند. مساله دیگر این است که نمی‌دانم چرا هنوزم برای ما سخت است از سیستم‌های دیجیتال استفاده کنیم. این کار اصلا پیچیده نیست. اگر  از همان ابتدا استفاده و نحوه استفاده از سیستم‌های دیجیتال را برای ورود به بانک و دیگر مراکز انجام می‌ شد، شیوع ویروس کمتر رخ می داد. 

 

 

جمعبندی پایانی نشست توسط دبیر جلسه:

 نشست حاضر نشان داد که درس‌های بسیاری می توان از مرور یک سال سیاست‌گذاری کرونا آموخت. کشورهایی که آماده مواجهه با این پدیده بودند هرگز غافلگیر نشده‌اند. تجارب مواجهه با بحران‌هایی شبیه به کرونا در کشورهایی که با بحران سارس روبه‌رو بودند بسیار موفقیت‌آمیز بود و تلفات کمی را در آن کشورها شاهد هستیم. برعکس کشورهایی که علی رغم داشتن زیرساخت‌های بسیار قوی برای مواجهه با بحران, دچار نوعی غافلگیری شده‌اند، در مدیریت بحران ضعیف عمل کردند. تضمین موفقیت کشورمان برای مواجهه با بحران‌های شبیه به کرونا، در به‌دست آوردن هشیاری و آگاهی عمیق مردم و دولتمردان نسبت به مخاطرات پیش روست تا بتوان خسارات آنها را با موفقیت کاهش داد.

 

 

📌مشاهده فیلم نشست:  aparat.com/v/6m7Dt