به توفیق الهی با تلاش پژوهشگران و سیاستنگاران بنیاد توسعه فردا و همکاری کارشناسان ستاد ویژه توسعه فناوری نانو اولین نسخه از سلسله کتابهای الگوی پیشرفت فناوری نانو با نام « الف تا ی » به زیور طبع آراسته شد.
این کتاب روايتي مستند از چگونگي ورود ايران به عرصه سياست گذاري فناوري نانو و ثبت تجربيات پيرامون آن است که تلاش کرده آرمان ها، سياست ها و رفتارهاي بازيگراني را که در توسعه فناوري نانو در اواخر دهه 1370 و اوايل دهه 1380 منشأ اثر بوده اند، تدوين کند. در اين راستا، جلسات و مصاحبههای چالشی و عمیق متعددي با برخي از سياستگذاران و مديران مرتبط برگزار شد که حاصل آن در کتاب حاضر با نام « الف تا ی » مدون گردیده است.
فهرست کتاب به شرح ذیل می باشد:
پیشگفتار - درس آموزی از تجربه توسعه فناوری نانو
گفتار نخست - فضای عمومی علم وفناوری ایران در
آستانه ورود به فناوری نانو
گفتار دوم - رخداد ها و اقدامات دستگاه های کشور تا تشکیل ستاد نانو
گفتار سوم - تشکیل ستاد توسعه فناوری نانوو تدوین سند راهبردی
گفتار چهارم - پشت صحنه سند راهبرد آینده
گفتار پنجم - ویژگی های کلیدی سند راهبرد آینده
گفتار ششم - ستاد توسعه فناوری نانو، نگرش ها، رویکرد ها، سیاست ها
گفتار هفتم - فعالیت های ستاد توسعه فناوری نانو
جهت آشنایی علاقمندان با مطالب این کتاب، برگزیدهای از پیشگفتار آن به شرح ذیل می باشد:
بیش از ده سال از آغازِ توجه جدي و سرمايهگذاري در زمینه سیاست گذاری توسعه فناوري نانو در ایران ميگذرد. با وجود آرزوهای بلندی که کم و بیش در فضای دانشگاهی کشورمان وجود داشته است، شاید در آغاز سالهای دهه 1380، مرزهای دانش بخشی از قلمرو اختصاصی کشورهای بسیار پیشرفته شمرده میشد و دور از دسترس ایرانیان به نظر میرسید. کمتر کسی در داخل کشور پیشبینی یا تصور میکرد که پس از گذشت ده سال، دهها مرکز و هزاران متخصص ایرانی در فناوری پیشرفتهای چون فناوری نانو، در کشورمان فعالیت داشته باشند. فقدان تفکراتی جامعنگرانه که دربرگیرنده افقهای بزرگ و برتر باشد، سبب شده بود تا تحقق آن آرزوها برای بسیاری ناممکن و دور از تصور به نظر برسد و با واقعیات مشهود مطابقت نداشته باشد. اکنون زمان آن رسیده که تبیین شود چه نگرشها و سیاستهایی کمک کرد تا آن فضاي محافظهكارانه و سنتی دگرگون گردد؛ به گونهای که در پایان سال 1393، بالغ بر ۱۳ هزار کارشناس ارشد و ۲۳ هزار متخصص فناوری نانو، ۲۲۰۰ عضو هیات علمی و بیش از ۹۰ مرکز مرتبط با فناوری نانو در ایران فعالیت داشته باشند؛ آن هم در حوزه این فناوری برتر كه مختص كشورهاي بسيار پيشرفته بوده است.
امروز ايران اسلامي در جايگاهي قرار گرفته است كه در برخي از شاخصهاي توسعه فناوري نانو، مانند توليد علم با كشورهاي طراز اول جهان رقابت ميكند. اين پيشرفت كه حاصل موفقيت در جلب نظر جامعه علمي كشور و توانمندسازي نيروي انساني متخصص در اين حوزه است، مرزهاي جديدي را بر روي توسعه فناوري نانو گشوده است. اينك سخن از تجاريسازي فناوری و توليد ثروت از طریق توسعه علمی به ميان آمده است. سياستگذاران، مديران صنعتي و پژوهشگران دانشگاهي هدفي سترگ را پيشرو قراردادهاند و از صادرات فناوري ايراني در سطح بینالمللي سخن ميگویند. وضعيت کنونی پيشرفت حوزه فناوري نانو در كشور چنان است كه هر ناظر منصفي حتي با در نظرگرفتن كاستيهاي موجود، در مجموع اذعان ميكند كه ردپاي يك سياستگذاري سنجیده و منسجم در توسعه فناوري نانوی ایران دیده میشود.
علاوه بر پرسشهای مربوط به جزئیات سیاستها، پرسشهای کلاننگرانهتری هم وجود دارند: اين سياستگذاري منسجم چگونه متولد شد؟ ساختار و ماهيت آن چه بود؟ آينده متصور براي آن چه بوده است؟ از این تجربه چه درسهايي را میتوان براي پيشرفت علمي و فناورانه كشور (و جهان اسلام) گرفت؟
با اين دغدغه بود كه بنياد توسعه فردا به سفارش ستاد ویژه توسعه فناوري نانو تلاش خود را برای یافتن پاسخ پرسشهاي فوق آغاز کرد. در اولين گام، لازم بود كه دانش نهفته در سينه دانشمندان و مديران تلاشگري كه راه را آغاز كردند به صورت مكتوب جمعآوري شود و نگارهای از فرآیند توسعه نانو در كشور و سیاستهای شکل دهنده آن ترسیم گردد. سیاستنگاری و ترسیم تصویری منسجم و تاریخی از آنچه که رخ داده، ابزار مهمي براي بازسازي بخشهايي از تصوير پنهان واقعيتهاست. تصويري كه به علل مختلف از جمله مكتوب نشدن چرايي تصميمها و سیاستهاي سياستگذاران، اكنون ناقص به نظر مي رسد. در اين ده سال فرايندي تكاملي و پرجنبوجوش رخ داده كه اينك تنها شاهد نتايج و آثار آن هستيم. نتايجي كه بخشي از آن از جنس روالها و آييننامهها و استانداردها و بخشي ديگر از جنس محصولات عيني نظير نيروي انساني توانمند و محصولات صنعتي و فناورانه نانويي است.
دستاوردهای توسعه فناوری نانو برای کشورمان بسیار مهمتر و وسیعتر از تولید چند نوع نانوپودر یا تأسیس چند شرکت تولید کننده محصولات نانو یا تولید چند هزار مقاله است. آنچه که توسعه فناوری نانو در ایران را حائز اهمیت بیشتری میسازد، درسهایی است که کشور از تجربه توسعه این فناوری میآموزد، درسهایی که چه بسا مهمتر از نتایج بهرهگیری از فناوری نانو هستند. اگر نکاتی را که در مسیر توسعه این فناوری فراگرفتهایم، دریابیم و تعمیم دهیم، میتوانیم به نتایج بزرگتر و دستاوردهای ارزشمندتری برسیم. تجربه توسعه فناوری نانو به طور عملی به ما میآموزد که چگونه میتوان با برنامهریزی مناسب در هر مسیری رشد کرد؛ البته نه برنامهریزی تنها بر روی کاغذ، بلکه برنامهریزی همراه با اقدام و عمل و ساختاری مناسب برای راهبری برنامه.
این کتاب در قطع خشتی و 145 صفحه چاپ شده و به قیمت 20 هزار تومان از بنیاد توسعه فردا قابل تهیه است.
