تأمین مالی پلاس _ قسمت هفتم

 در قسمت‌های قبل گفته شد به‌طورکلی دو روش تأمین مالی وجود دارد:

الف. تأمین مالی مبتنی بر بدهی

ب. تأمین مالی مبتنی بر سهامداری

    
و در ادامه با مسیرهای اصلی تأمین مالی، به‌خصوص تأمین مالی پروژه‌محور و ویژگی‌های آن و سازوکارهای مشارکت عمومی _ خصوصی (ppp) و منابع مالی موجود در کشور و تجهیز منابع مالی (پولی) بانک و نحوه تخصیص آن آشنا شدیم و در این قسمت به سازوکارهای تأمین مالی اسلامی خواهیم پرداخت.

• تعریف تأمین مالی اسلامی

   تأمین مالی اسلامی به آن دسته از خدمات مالی اشاره دارد که با فقه و شریعت اسلامی سازگار و مواردی نظیر قمار، سفته‌بازی، بهره و ... را ممنوع کرده است. درواقع اساس تأمین مالی اسلامی بر رفتار عادلانه و حفظ قداست قراردادها است.

   

• تمایز تأمین مالی اسلامی
  
   ازآنجاکه کلید اصلی تأمین مالی اسلامی مشارکت طرفین قرارداد در سود و زیان پروژه‌ها و وام‌های مالی است، لذا این اصول نوید حمایت از ثبات مالی می‌دهد. تأمین مالی اسلامی از پتانسیل عملکرد مهمی در جهت ثبات و ترویج برخوردار است و با توجه به اینکه از سرمایه‌گذاران خواسته می‌شود که در زیان احتمالی وام‌ها شریک شوند، لذا اهرم مالی کمتر و انگیزه بیشتری برای مدیریت ریسک‌های بزرگ‌تر به وجود می‌آید. از طرفی این ویژگی تقسیم ریسک به اطمینان از صحت عملکرد مؤسسات مالی خصوصی و منع رونق انواع وام‌دهی و ایجاد حباب در املاک و مستغلات که پیشامدهای بحران مالی جهانی بودند، کمک بسزایی می‌کند.

   

   

• سازوکارهای تأمین مالی اسلامی

  گونه‌های مختلفی از اوراق بهادار اسلامی برای تأمین مالی طراحی شده که به سه گروه عمده تقسیم می‌شوند.

  • ابرازهای مالی غیرانتفاعی جهت تأمین مالی اهداف خیرخواهانه
  • ابزارهای مالی انتفاعی با سود معین برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز
  • ابزارهای مالی انتفاعی با سود انتظاری برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر

  یکی از رایج‌ترین آن‌ها، صکوک نام دارد.

   

• صکوک

  یکی از جدیدترین ابزارهای مشتقه معرفی شده در بازارهای مالی دنیا صکوک اسلامی است. تفاوت اصلی که باعث می‌شود صکوک با سایر ابزارهای مالی برای بازارهای مالی کشورهای اسلامی جذاب شود این است که صکوک برپایه عقود اسلامی تعریف و طراحی شده‌اند و در شیوه طراحی آن‌ها این ملاحظه شده است که برخلاف بسیاری از اوراق دیگر مالی صکوک حاکی از وجود بخش حقیقی در قبال اوراق است.

   

  
  صکوک اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند که بر پایه یکی از قراردادهای مورد تأیید اسلام طراحی شده است. دارندگان اوراق به‌صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آن‌ها می‌باشند. صکوک از زمان ارائه آن در کشور که سابقه‌اش به انتشار اوراق مشارکت برای ساخت اتوبان نواب می‌رسد تابه‌حال رشد چشمگیری در عرصه تأمین مالی در بازارهای مالی داشته و توانسته است به‌عنوان یک ابزار مالی کارآمد، هم مشتریان خود را راضی نگاه داشته و هم توانسته به تأمین مالی شرکت‌ها برای فعالیت در بخش حقیقی اقتصاد کمک شایانی بکند.

  
  
• از جمله ویژگی‌هایی که برای صکوک می‌توان برشمرد:
  
  – ریسک پایین نسبت به اوراق عادی زیرا حاکی از دارایی حقیقی‌اند
  – بالا بردن ضریب نقدینگی فعالان اقتصادی
  – بالا بودن ضریب نقدشوندگی با وجود بازار ثانویه حاکی بودن از دارایی حال آن در صورتیکه بسیاری از اوراق رقیب حاکی از بدهی‌اند.

   

   

• انواع صکوک
  
  

  1- صکوک اجاره 2- صکوک مشارکت 3- صکوک مضاربه 4- صکوک مالکیت دارایی‌هایی که در آینده ساخته می‌شود، 5- صکوک نماینده سرمایه‌گذاری 6- صکوک مالکیت منافع دارایی‌های موجود 7- صکوک مزارعه 8- صکوک مساقات 9- صکوک سلم 10- صکوک ارائه خدمات 11- صکوک استصناع 12- صکوک حق الامتیاز 13- صکوک مرابحه.

    

  
   از میان انواع صکوک اشاره شده، موارد زیر در کمیته فقهی بورس اوراق بهادار بررسی و به تصویب رسیده‌اند:
  
  

  • اوراق مرابحه

  اوراق بهاداری هستند که دارندگان آن‌ها به‌صورت مشاع مالک دارایی مالی (دینی) هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است. این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل‌ خرید و فروش در بازار ثانوی می‌باشند.

   

  • اوراق مضاربه

  اوراق بهاداری است که بر اساس عقد مضاربه طراحی می‌شود.

   

  • اوراق جعاله

  اوراق جعاله، اوراق مالکیت مشاع دارایی (کار، خدمت یا کالایی) است که بر اساس قرارداد جعاله تعهد انجام و تحویل شده است.

   

  • اوراق استصناع

   شرکت‌های دولتی و خصوصی که درصدد احداث یا توسعه پروژه خاصی هستند، می‌توانند با استفاده از اوراق بهادار استصناع، به احداث پروژه اقدام کنند و قیمت آن را طبق زمان‌بندی معینی از محل بودجه سالانه یا از طریق واگذاری واحدهای ساخته‌شده به‌تدریج بپردازند.

   

  • اوراق رهنی

  از منظر فقهی، اکثر تسهیلات اعطایی از طرف بانک‌های بدون ربا قابل‌تبدیل به اوراق بهادار هستند لکن از این میان تسهیلات فروش اقساطی و اجاره به‌شرط تملیک از اولویت برخوردارند.

منابع:

1- کتاب تأمین مالی پروژه‌ای، فرهاد حاجی گل و همکاران  

2- فصلنامه حسابدار رسمی، تأمین مالی، آقای بهرام غنی زاده و خانم زینب بارانی

3- مقاله روزنامه دنیای اقتصاد نوشته رضا کیانی

4- پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد مقاومتی

5- روش‌های تأمین مالی، دکتر سعید زرندی و مهندس سید سعید اکرم

6- بررسی عوامل موثر در تجهیز منابع بانک‌ها، یوسف دلاور

7-تأمین مالی اسلامی، مزایا و چالش‌ها، پژوهشکده پولی و بانکی

8-ابزار مالی اسلامی کوک، سایت شرکت تأمین سرمایه تمدن

گروه رستا - فرهاد حاجی گل