در قسمتهای قبل گفته شد بهطورکلی دو روش تأمین مالی وجود دارد:
الف. تأمین مالی مبتنی بر بدهی
ب. تأمین مالی مبتنی بر سهامداری
و در ادامه با مسیرهای اصلی تأمین مالی، بهخصوص تأمین مالی پروژهمحور و ویژگیهای آن و سازوکارهای مشارکت عمومی _ خصوصی (ppp) و منابع مالی موجود در کشور و تجهیز منابع مالی (پولی) بانک و نحوه تخصیص آن و سازوکارهای تأمین مالی اسلامی آشنا شدیم، در این قسمت به ارزیابی اقتصادی طرحهای سرمایهگذاری خواهیم پرداخت.
ارزیابی اقتصادی طرحهای سرمایهگذاری
یکی از محورهای مهم مطالعات امکانسنجی پروژه، ارزیابی اقتصادی آن است. هر پروژه صرفنظر از نوع و اندازه باید صرفه اقتصادی داشته باشد. وجاهت اقتصادی یک پروژه حصول اطمینان از سودمندی سرمایهگذاری آن بوده و علل پایداری و ماندگاری آن را فراهم میسازد.
تکنیکهای ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری
سرمایهگذاران با استفاده از تکنیکها و معیارهایی میتوانند از بین پروژههای سرمایهگذاری، پروژهای را انتخاب کنند که علاوه بر بازگشت سرمایه در کوتاهترین زمان ممکن، به سود مورد انتظار از پروژه هم برسند. سرمایهگذاران برای ارزیابی اقتصادی از شاخصهای ارزیابی استفاده میکنند.
شاخصهای ارزیابی به دو دسته تقسیم میشوند:
- آنها که برای پول ارزش زمانی قائل میشوند.
- آنها که برای پول ارزش زمانی قائل نمیشوند.
شاخصهای ارزیابی اقتصادی برای آنها که برای پول ارزش زمانی قائل میشوند شامل:
- خالص ارزش فعلی (NPV)
- نرخ بازده داخلی (IRR)
- شاخص سودآوری (PI)
شاخصهایی هستند که ارزش پولهایی که در آینده به دست میآوریم و خواهیم پرداخت را با یک نرخ در زمان مشخص (حال حاضر) به دست میآوریم. این نرخ در هر شاخص بهصورت مشخص بیان میشود.
خالص ارزش فعلی (NPV):
منظور از روش خالص ارزش فعلی همان ارزش فعلی بازدههای نقدی پس از کسر ارزش فعلی سرمایهگذاریهای نقدی انجام شده است. این شاخص با استفاده از ورود و خروج جریانات نقدی طرح محاسبه میشود و در آن، برای محاسبه ارزش فعلی از یکی از نرخهای بهره بازار، نرخ هزینه سرمایه شرکت، نرخ تأمین مالی یا نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایهگذار استفاده میشود. در این معیار، ارزش زمانی پول با استفاده از روش تنزیل در نظر گرفته میشود. اگر شرکتی فقط با یک طرح سرمایهگذاری مواجه باشد، طرح سرمایهگذاری آن در صورتی قابل پذیرش است که خالص ارزش کنونی آن بزرگتر از صفر یا مثبت باشد؛ یعنی نرخ بازدهی چنین طرحی از نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایهگذار بیشتر است. اگر خالص ارزش فعلی طرح برابر با صفر باشد، سرمایهگذاری در انتخاب آن بیتفاوت است؛ یعنی بازدهی طرح دقیقاً برابر با نرخ بازده مورد انتظار سرمایهگذار است. اگر خالص ارزش فعلی طرح کمتر از صفر یا منفی باشد، چنین طرحی قابل پذیرش نیست زیرا بازدهی آن کمتر از بازدهی مورد انتظار سرمایهگذار است. همچنین اگر سرمایهگذار بخواهد بهترین طرح را از میان چند طرح سرمایهگذاری انتخاب کند، طرحی را انتخاب میکند که خالص ارزش فعلی آن بزرگتر باشد.
نرخ بازده داخلی (IRR):
نرخ بازده داخلی، نرخی است که بر اساس آن خالص ارزش فعلی طرح صفر میشود یا به بیانی دیگر، در این نرخ ارزش فعلی جریانات نقدی آتی با ارزش فعلی سرمایهگذاریها برابر میشود. این نرخ همان نرخ بازده پروژه سرمایهگذاری است؛ یعنی اگر پرسیده شود بازده پروژه چند درصد است، جواب، همان نرخ بازده داخلی است. بر این اساس در انتخاب این طرح از میان چند طرح، طرحی انتخاب میشود که نرخ بازده داخلی آن از سایر طرحها و البته از نرخ بازده مورد انتظار سرمایهگذار نیز بیشتر باشد. در فرایند تصمیمگیری در موردقبول یا رد یک طرح، اگر نرخ بازده داخلی از بازده مورد انتظار بیشتر باشد، طرح پذیرفته میشود و در غیر این صورت، طرح سرمایهگذاری رد میشود. در عمل مدیران ابتدا مشخص میکنند که کدامیک از پروژههای سرمایهای سودآورتر است و آیا سودآورترین پروژه، بازده کافی برای قبول شدن را دارد یا خیر. به بیانی دیگر آیا NPV نرخ بازده داخلی آن بیش از نرخ هزینه تأمین مالی است یا خیر. در اکثر مواقع، نرخ بازده داخلی توسط آزمایش و خطا و یا برنامهریزی کامپیوتری محاسبه میکنند.
شاخص سودآوری (PI):
شاخص نرخ سودآوری، از حاصل تقسیم خالص ارزش فعلی طرح بر ارزش فعلی سرمایهگذاریها به دست میآید. اگر شرکتی با مسئله پذیرش یا عدم پذیرش یک طرح روبهرو باشد، طرحی قابلقبول است که شاخص سودآوری آن صفر یا بزرگتر از صفر (مثبت) باشد. شاخص سودآوری صفر یعنی اینکه ارزش فعلی سرمایهگذاری با ارزش فعلی بازدهی نقد آتی برابراست، بنابراین بازدهی طرح دقیقاً با بازدهی مورد انتظار برابر است. شاخص سودآوری مثبت یعنی ارزش فعلی جریانات نقدی آتی، بزرگتر از ارزش فعلی سرمایهگذاری نقدی است و چنین برآورد میشود که بازدهی طرح از بازدهی مورد انتظار سرمایهگذار بیشتر است. شاخص سودآوری منفی، هنگامی است که ارزش فعلی بازدهیهای آتی از ارزش فعلی سرمایهگذاریهای نقدی کمتر شود؛ یعنی بازدهی طرح از بازدهی مورد انتظار سرمایهگذار کمتر است. برای انتخاب یک طرح سرمایهگذاری از بین چند طرح پیشنهادی، طرحی انتخاب میشود که شاخص سودآوری آن بزرگتر باشد. از سوی دیگر، مفهوم شاخص سودآوری این است که به ازای هر یک ریال سرمایهگذاری خالص، ارزش فعلی چند ریال است.
منابع:
1- کتاب تأمین مالی پروژهای، فرهاد حاجی گل و همکاران
2- فصلنامه حسابدار رسمی، تأمین مالی، آقای بهرام غنی زاده و خانم زینب بارانی
3- مقاله روزنامه دنیای اقتصاد نوشته رضا کیانی
4- پایگاه خبری تحلیلی اقتصاد مقاومتی
5- روشهای تأمین مالی، دکتر سعید زرندی و مهندس سید سعید اکرم
6- بررسی عوامل موثر در تجهیز منابع بانکها، یوسف دلاور
7- تأمین مالی اسلامی، مزایا و چالشها، پژوهشکده پولی و بانکی
8- ابزار مالی اسلامی کوک، سایت شرکت تأمین سرمایه تمدن
9- مقاله ارزیابی اقتصادی پروژههای سرمایهگذاری، حسین اسلامی
گروه رستا - فرهاد حاجی گل