اگر تجربه خرید خانهای را داشته باشید، میدانید که چه ابهام بزرگی در مورد اساسیترین مشخصات آن مانند استحکام سازه و عملکرد بخشهای مختلف آن وجود دارد. در واقع شما بر پایه حدس و گمان وارد یکی از حساسترین تصمیمگیریهای زندگیتان میشوید که عوارض کوتاهمدت و بلندمدت آن، چه در طول بهرهبرداری و چه در بحرانهائی مانند زلزله و آتش سوزی، گریبانگیر شما خواهد شد.
تصور نکنید که اگر بخواهید آستینها را بالا زده و کارفرما و سفارشدهنده ساختمان خود باشید، اوضاع خیلی بهتر است. خواهید دید که انتقال صحیح خواستههای شما به طراح و سازنده و انتقال نظرات آنها به شما، با چه دشواریهائی همراه است، چرا که در صنعت ساختمان مسیر غلط گردش اطلاعات، کارایی سیستمها را پایین آورده است و سبب گشته بخشی از منابع پروژه در راستای دوبارهکاری و یا عدم تعریف صحیح کار به هدر رود.
با وجود اذعان همه به اهمیت مدیریت، ثبت و نگهداری اطلاعات ساختمانها، اعتقاد و عزم جدی برای مدیریت دانش در صنعت ساختمان و شناسنامهدار کردن ساختمانها کمرنگ است. سازندگان هر چه کم صلاحیتتر، بیشتر مایلند که ناکارآمدیهای داخلی ساختمان را از نظرها پنهان کنند. خریداران درگیر مسائل پیچیده تامین مالی و نوسان قیمتها و یافتن ساختمان موردنظر... هستند، مدیران و سیاستگذاران هم به نظر میرسد در تحقق چنین ساماندهیهایی تعلل میکنند. اما با ظهور مشکل در ساختمان و شهر، از سادهترین ترکیدگی لوله گرفته تا نیاز به بهسازی ساختمان و یا در زمان وقوع بحرانها، نیاز به اطلاعات بشدت خودش را نشان میدهد.
یکی از گامهای بزرگی که در سالهای اخیر در راستای مدیریت دانش در صنعت ساختمان برداشته شده است استفاده از تکنولوژی ساخت "مدلسازی اطلاعاتی ساختمان" (Building Information Modeling) BIM میباشد. از مهمترین اهداف استفاده از تکنولوژی BIM انتقال صحیح اطلاعات و خواستههای مالکین پروژه به تیم طراحی، از تیم طراحی به تیم ساخت و در نهایت از تیم ساخت به بهرهبردار میباشد به صورتی که اهداف اولیه و نهایی هیچ یک از اعضای تیم دچار نقصان و انحراف نگردد.
BIM در واقع اصلاح یک الگوی رفتاری در صنعت ساختمان است که شامل جمعآوری و مدیریت مجموعهای از اطلاعات فیزیکی (مشخصات مصالح)، اطلاعات فنی (اجزا سازهای و غیرسازهای ساختمان و موقعیت آنها، جزئیات اتصال به سایر عناصر ساختمانی و محاسبات مرتبط)، اطلاعات اجرایی (هزینه، زمان خرید، زمان نصب)، نحوه تعمیر و نگهداری و سایر اطلاعاتی است که در حوزه ساخت ضروری میباشد.
نرمافزارها و اپلیکیشنهای مختلف و همسو با دانش BIM تولید شده و در حال پیشرفت میباشند. در حال حاضر بهرهگیری از تکنولوژی BIM در بسیاری از کشورها تبدیل به الزام قانونی شده است. در کشور ما نیز از اواخر سال 1395 معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی اقداماتی در خصوص الزام اجرایی نمودن BIM در پروژههای عمومی ایران مطرح کرده است که متأسفانه هنوز منجر به نتیجه نشده است.
رویکرد فعالان سنتی صنعت ساختمان در قبال تکنولوژیهای جدید
در این راه احساس نیاز و پافشاری کارفرمایان و مصرفکنندگان اصلی پروژهها میتواند به عنوان ابزاری قدرتمند وارد عمل شده و سازوکار استفاده از تکنولوژی BIM را تسهیل نماید چرا که استفاده از BIM علاوه بر کاهش هزینه و مدت زمان ساخت، سبب اعمال کنترل کیفیت بهتر و نیز ساماندهی تعمیرات و نگهداری ساختمان و تأسیسات میشود.
وجود اطلاعات درست از ساختمان می تواند برای نسل جدیدی از بنگاههای معاملات مسکن کاربرد داشته باشد. همچنین کارکرد سازمانهایی مانند آتشنشانی و هلال احمر را در زمان بحران ارتقا بخشد و نویدبخش ایمنی شهری بالاتری باشد، لذا نه تنها برای پروژههای زیرساختی مانند نیروگاه، تصفیهخانه، پالایشگاه، مترو و ... استفاده از تکنولوژی BIM بسیار ضروری است بلکه برای منازل مسکونی بالاخص برجها نیز میتواند سطح رفاه و کیفیت بهرهبرداری را بهبود ببخشد و زیرساخت تصمیمگیری برای مسائل پیشبینی نشدهی آینده باشد.
اندیشگاه عمرانبان - رضا تشیعی