سی‌وهشتمین نشست کافه آینده با موضوع: «آینده علم در قرن 15» با همکاری خانه اندیشه‌ورزان ایران در تاریخ 15 آبان 1402 برگزار شد.
🔰 اهم محور اظهارات شرکت‌کنندگان در کافه آینده سی و هشتم:
آقای علی سلطانی؛ حوزه مدیریت منابع آب
در بحث تمدن ایرانی اسلامی، انسان نقش اساسی و محوری دارد. پایه این انسان هم فرهنگ است. فرهنگ است که سرنوشت ساز ملت ها است.
آبراهام والت در جنگ جهانی دوم، عنوان «خطای نجات یافتگان» را مطرح می‌کند. تعداد زیادی هواپیمای متفقین که نجات پیدا کرده بودند را بررسی کردند تا ببینند چه ایرادی داشته آقای والت می‌گوید این‌ها هواپیماهای نجات یافته هستند اگر بخواهید بال یا دم هواپیما را قوی کنید عملا از هدف دور شده‌ایم. باید هواپیماهای سرنگون شده را پیدا کنید و نقاط ضعف آن‌ها را تقویت کنید.
آقای دکتر انصاری؛ عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله
امام خمینی دو تصویر از علم ارائه می‌کنند. یک تصویر همان تصویر علوم غربی حاضر است. علمی که هدفش تنها مادیات و راحتی و آسایش مادی انسان است. اما تصویر دوم نگاهی توحیدی به علم است. حال این تصمیم ما است که می‌خواهیم پیجوی کدام تصویر از علم در ۵۰ سال آینده باشیم.
من فکر می‌کنم در جمهوری اسلامی یک نگاه جدیدی به بحث علم و علوم طبیعی ولو مهندسی شکل می‌گیرد. علت این پیش‌بینی هم بارقه‌هایی است که الان وجود دارد. وقتی بعنوان مثال توسعه صنعت موشکی را نگاه می‌کنیم که توسط شهید طهرانی‌مقدم انجام شده است، تفاوت آن را با توسعه صنعت موشکی ایالات متحده درک می‌کنیم. ما می‌توانیم جنبه توحیدی توسعه صنعت موشکی توسط شهید طهرانی مقدم را درک کنیم.
آقای دکتر بهرامی استاد دانشگاه امیرکبیر تهران- آینده پژوه
وقتی در مورد آینده صحبت می‌کنیم باید وضع موجود را بشناسیم. اگر ندانیم درحال‌حاضر چه داریم و اگر وضع موجود را تحلیل نکنیم نمی‌توانیم در مورد آینده صحبت کنیم. باید بدانیم مسیری که می‌رویم بعدا به چه صورت خواهد بود. دقت کنیم که تکنولوژی عوض می‌شود و این مساله باعث ایجاد شکاف می‌شود. باید یاد بگیریم شبکه‌ای عمل کنیم وگرنه ثروت و قدرت ما تحلیل می‌رود و تمام جنگ‌هایی که در منطقه رخ داده برای تضعیف تمدنی ما است.
خانم چیتی؛ کارشناس ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی
تصویر سازی تمدن غرب برای انسان 50 سال آینده، انسان نیمه ربات است که تراشه در مغز و در چشمش کار شده تا قدرت عقل و بینایی او بیشتر شود. در حالی که انسان تمدن اسلامی، انسانی است که بدون ماده قادر به طی‌الارض است. قادر به فهم و خواندن ذهن دیگری و جا به جایی اجسام است. چرا ما این انسان را در علممان سانسور می‌کنیم؟ آیت الله بهجت از علم سانسور می‌شود. او نمونه انسان آینده است که قادر به طی الارض و خواندن ذهن و دخل و تصرف در ماده بود.
آقای دکتر فاتح راد؛ پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
سعی کردیم الگوی جدید در این عرصه مطرح کنیم که چگونه می‌توان این شبکه و کانون‌ها را به سمت اخلاق برد؟ در فضای شبکه یکسری ویژگی اصلی وجود دارد؛ زیرساخت، زبان تعامل، پروتکل ها و شأن اعتماد. چگونه می‌توان اعتماد را در شبکه به سمت اخلاق فرا برد؟ حرکت از واقعیت موجود به سمت اخلاقِ در اجتماع مانند پود است و تار منظومگی سیاست‌ها و قوانین.
آقای دکتر محجوبیان؛ دبیر کمیته علم و فناوری مجمع تشخیص مصلحت نظام
علم را به سه دسته موضوعی می‌توان تقسیم کرد؛ طبیعت، انسان و مفاهیم انتزاعی. در علوم طبیعی کشور ما همراه با علم متعارف دنیا همراه است و رشد علمی ما این مساله را نشان می‌دهد اما در علوم انسانی و علوم انتزاعی اگر بخواهیم به سمت تمدن سازی برویم باید بیشتر کار کنیم. در علوم انسانی خیلی عقب تر هستیم و حتی در لایه علم متعارف هم نیستیم و خیلی ضعف داریم.
آقای مسعودیان؛ بنیاد توسعه فردا
نیاز بشر به غایت و اینکه هر چیز را در منتهای خودش ببیند و داشته باشد، باعث تکثر و تنوع شده است. اگر ما در چهارچوب توحیدی فکر کنیم و تصمیم بگیریم، «چگونگی فعال‌سازی جوامع با توجه به نگاه توحیدی» موضوعی است که باید به آن فکر کنیم. رهبری علوم انسانی است. رهبری مساله‌ها حتی در بخش فناوری و نوآوری با علوم انسانی است.
آقای موسوی؛ دانش‌آموخته شیمی
اگر ما خودمان را با کشور های خارجی مقایسه کنیم زاویه دیدی به انسان می‌دهد چون سیستم اقتصادی که در کشورشان پیاده کردند فرق می‌کند، یک زاویه دید هم این است که با دهه‌های قبل خودمان مقایسه کنیم که روند ما کاهش یا افزایشی بوده است.
آقای نریمان؛ دانش‌آموز پایه هشتم
50 سال آینده نسبت به زمان حال دگرگون است. برخی از این تفاوت ها تلخ هستند؛ مانند کمبود آب و نفت و گاز و جنگ، برخی زیبا و دلنشین و وابسته به تکنولوژی و برخی تلفیقی از این دو. بهترین راهی که می‌توانیم آینده خود را بسازیم این است که بهترین اعمال را انجام دهیم و نوع تربیت و فرهنگ و اعتقادات درست داشته باشیم.
آقای دکتر نصراصفهانی؛ مرکز پژوهش های مجلس - آینده پژوه
جهان فعلی ما برآمده از یک طرح قدرت است. طرحی از سیاست که الهیات ما، علوم انسانی و علوم زیستی ما و علم و فناوری و مهندسی ما را شکل می‌دهد. الان بین ۲ ساحت جنگ است؛ تسلط برفضا، که شاید زمین بازی آینده بشریت باشد و تسلط بر ذهن. این دو ساحت و اینکه چطور در فضای قدرت و سیاست ورود کنیم، تصویر آینده علم و فناوری ما را می‌سازد.
آقای دکتر رسولی؛ مدرس فیزیک دانشگاه کمبریج انگلستان. شرکت کننده برخط کافه آینده
می‌خواهم یک مثال ساده بزنم. چند سال قبل، در مطبوعات ایران گفته شد که شرکت‌های تولیدکننده مرغ، جوجه‌های یک‌روزه را برای حفظ تعادل بازار زنده به گور می‌کنند؛ یعنی مازاد جوجه را در یک چاله ریخته و روی آن خاک می‌ریزند! این مطلب واکنش جامعه را برانگیخت. من یادم هست شرکت‌ها گفتند ما همیشه این‌کار را می‌کردیم؛ و از آن طرف وقتی با متخصصین اقتصادی صحبت کردم، گفتند کار درستی می‌کنند! این‌جا است که نگاه توحیدی وسط می‌آید، چطور؟ یکی از واکنش‌ها مربوط به آقای بروجردی بود و ایشان مثالی از کتاب آیت الله جوادی آملی (مفتاح الحیات) زدند. در مفتاح‌الحیات بحث می‌شود که انسان مسلمان باید با طبیعت چگونه رفتار کند؛ این کتاب مبنای نظری شد، برای حمله به این رفتار شرکت‌ها.
خانم دکتر صفوی‌فر؛ مدیر اندیشگاه سرو - روانپزشک
می‌خواهم یک مثال ساده بزنم. چند سال قبل، در مطبوعات ایران گفته شد که شرکت‌های تولیدکننده مرغ، جوجه‌های یک‌روزه را برای حفظ تعادل بازار زنده به گور می‌کنند؛ یعنی مازاد جوجه را در یک چاله ریخته و روی آن خاک می‌ریزند! این مطلب واکنش جامعه را برانگیخت. من یادم هست شرکت‌ها گفتند ما همیشه این‌کار را می‌کردیم؛ و از آن طرف وقتی با متخصصین اقتصادی صحبت کردم، گفتند کار درستی می‌کنند! این‌جا است که نگاه توحیدی وسط می‌آید، چطور؟ یکی از واکنش‌ها مربوط به آقای بروجردی بود و ایشان مثالی از کتاب آیت الله جوادی آملی (مفتاح الحیات) زدند. در مفتاح‌الحیات بحث می‌شود که انسان مسلمان باید با طبیعت چگونه رفتار کند؛ این کتاب مبنای نظری شد، برای حمله به این رفتار شرکت‌ها.
خانم دکتر سلامتی؛ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی - فعال در سیستان
نسل ما دنبال تجربی رفت و ما پزشک شدیم. نسل بعد ما همه دنبال علوم انسانی رفتند و جالب بود که ما این تغییر نگرش در خانواده را داشتیم و آزاداندیشی در خانواده وجود داشت که اجبار به انتخاب رشته خاص نبود در نهایت این نشان دهنده تشنگی ذات انسان است که به دنبال رفع نقایص از طریق علم است و باید برای علوم انسانی در آینده سرمایه گزاری کرد.
آقای شمس؛ دانش‌آموز پایه هشتم
اگر بخواهیم تمدن اسلامی بسازیم لازم است آن را برای همه توسعه بدهیم و همه آن را قبول کنند و نمی‌توانیم با زبانی که فقط خودمان متوجه آن می‌شویم تمدن را به بقیه بقبولانیم. اگر ایران بخواهد به توسعه فناوری برسد باید بتواند تمدن اسلامی راه بیندازد و باید بتواند این تمدن اسلامی را به همه افراد طوری تبیین کند که همه آن را فهم کنند.
آقای دکتر علی‌محمد سلطانی؛ مسئول صندوق حمایت از پژوهشگران کشور
اگر ما بخواهیم علم‌آفرینی کنیم باید سرمایه گذاری کنیم و درخت گردو بکاریم. مکن است ۲۰ سال کار شود تا یک انباشت دانش صورت بگیرد. باید ساختار بسازیم و برنامه‌ریزی کنیم. درکتاب خط مقدم هم رشد تدریجی نشان داده می‌شود. یک برنامه ریزی‌ای می‌شود و پیشرفت کوچکی اتفاق می‌افتد و بعد براساس آن پیشرفت بعدی و پیشرفت بعدی. اگر این کار را نکنیم در سال های آینده ما علم آفرین نخواهیم بود و مجبور هستیم در علم دنیا حرکت‌هایی انجام دهیم.
خانم دکتر طاعتی؛ آینده پژوه – مدرس دانشگاه
برای تمدن سازی قاعدتا نیاز به توازن داریم. وقتی تحلیل وضعیت حال می‌کنیم ناتوازنی در بسیاری از جاها دیده می‌شود. مثلا در حوزه تکنولوژی‌های خاص، ما پیشرفت‌های خوبی داریم که بخشی از آن‌ها مبتنی‌بر ایدئولوژی هم هست اما به بحث های اجتماعی‌مان کمتر پرداخته‌ایم. من امید دارم ناتوازنی‌ها به مدد هم شارش اطلاعات و مطالبات و جوان‌ها و نوجوان‌هایی که خوب فکر می‌کنند و اطلاعات را بصورت هوشمند تحلیل می‌کنند، برطرف شده و به تمدنی که آرزو داریم می‌رسیم.
آقای دکتر توکلی؛ اندیشکده طراحی و اقامه عدل
آن چیزی که پایه نوآوری را تشکیل می‌دهد انسان عادل است. در کتاب «عدالت در عمل» انسان عادل اینطور تعریف می‌شود: اگر انسان را ترکیبی از اعتقادات، شخصیت و رفتار بدانیم، شخصیت انسان عادل شناخت وجود، آن چنان که هست. و انسان عادل 4 ویژگی دارد: 1. انصاف2. اعتدال در قوای نفس3. توازن درتامین نیاز ها4. عزت نفس، سعه صدر و تعادل عاطفی؛رفتار انسان عادل هم دو ویژگی دارد: رعایت حقوق (حق خدا، حق مردم، حق خود و حق طبیعت) و دوم حرکت عادلانه فردی.
آقای دکتر یزدی؛ پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف
در دنیای که نوسانات شدید است و مسائل طی شش ماه بهم ریخته و تغییر می‌کند و دگرگون می‌شود و اتفاقات آخرالزمانی است این روش‌ها جواب نمی‌دهد. ضمن اینکه برای تصویر سازی آینده اگر به حدس و گمان‌ها رجوع کنیم وقتمان تلف می‌شود. ولی اگر مبانی‌ای داشته باشیم که روی آن حساب کنیم این ارزش دارد چون به جایی وصل است و تصویر ساخته شده ما را به بیابان برهوت نمی‌برد.
