تمرکز بر سواد رسانه؛ وظیفه بنگاه‌ها، دغدغه متولیان؟!

 

در یکی از پژوهش‌های سال ۱۳۹۶ در بنیاد توسعه فردا، آینده مطبوعات مکتوب فرهنگی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت و در آن مرور مختصری بر مطالعات نظری و تجربیات رسانه‌­ها انجام شد. هدف این مطالعه بیشتر درک تحولات رسانه‌­های سنتی به‌­ویژه مطبوعات در بستر گسترش رسانه‌های نوین بود که سه بخش یا حوزه تحلیل برای آن انتخاب شد:

 

الف) سازمان رسانه که شامل تولیدکننده محتوا، کانال ارتباطی، مقررات حاکم، مدیریت، برنامه­‌ریزی، منابع انسانی، منابع مالی و غیره است؛

 

ب) متن که محتوای ارتباطات را در برمی‌گیرد؛

 

ج) مخاطب و بازخورد که فرد، یا گروهی از افراد است که گیرندگان محتوا هستند، بازخورد نیز به واکنش­‌های مخاطب که به سازمان رسانه منتقل می­‌شوند و در محتوا هم تأثیر می­‌گذارند مربوط است.

 

 

   یافته­‌های این تحقیق نشان می‌دهد که عامل محوری تحولات، قدرت­‌یابی مخاطبان در نتیجه ویژگی تعاملی رسانه­‌های نوین است که با کنش خود در رسانه‌های فردی، قواعد دیده شدن و رقابت را تغییر داده‌اند. با تغییر رویکرد بالا ـ پایین به مشارکتی، مخاطبان تعیین‌کننده تداوم یا عدم تداوم رسانه­‌های سنتی هستند که برای جلب‌ توجه و رضایت آن‌ها باید اطلاعات غنی و خواست­ه‌ای متعدد و متنوع‌شان مورد توجه قرار گیرد. ارائه اطلاعات غنی در حوزه بازار، تکنیک‌ها، سیاست‌ها و ... از حیث رقابت اقتصادی در میان مخاطبین جذاب بوده و سیگنال‌های جدید را برای رشد کسب‌وکارهای انفرادی و شرکتی‌شان نشان می‌دهد. مزیت‌های اقتصادی بستر یافته در رسانه‌های تخصصی منجر به تغییرات پارادایمی در تولید محتوا شده و ارزش‌آفرینی در ذهن مخاطبین به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. در همین راستا جهت‌گیری جدید سبک‌های روزنامه‌نگاری، خبرگزاری، فضای حاکم در تحریریه و برنامه­‌ریزی­‌های مدیران سازمان­‌های رسانه­‌ای به سوی اقتصاد دانایی‌محور امری ناگزیر محسوب می‌شود. در پلتفرم‌های جدید نظیر اینستاگرام و شبکه‌های مجازی، مخاطب از راه بازخوردهای دقیق و بازتولید محتوای مناسب در اقتصاد دانشی ایفای نقش می‌کند. می‌توان با تأمل در روند روبه‌رشد بازاریابی محتوا (content marketing) توسط کسب‌وکارهای بزرگ در کنار سایر رسانه‌های ماقبل به این واقعیت پی‌برد.

 

پس در جمع‌بندی با توجه به این نکته که مخاطب آغازگر زنجیره تحولات در عصر جدید رسانه­‌ها خواهد بود، به مرور زمان در افق آینده تشنگی زیادی نسبت به محتواهای مهارت‌افزا پیدا کرده و پیش‌بینی می‌شود وی در حجم وسیعی از پمپاژ اطلاعات، نیازمند سواد مترقی رسانه‌­ای خواهد بود. این سیگنال برای کسب‌وکارهای فعال در حوزه مطبوعات استدلال می‌کند که برای آموزش سواد رسانه‌­ای و سرمایه‌­گذاری دانایی‌محور به نقش متولیان فرهنگ کشور اکتفا نکرده و با اختصاص هزینه‌های قابل توجه، در این امر برای حفظ بقای خود بکوشند.

 

 

  • منبع: گزارش مرور مطالعات طرح آینده‌پژوهی گروه مجلات همشهری، بنیاد توسعه فردا،‌۱۳۹۶

 

اندیشگاه تدبیر فردا- احمد برومند