آینده ما (1)- کرونا کی تمام می‌شود؟ (بخش یک)

 

بسمه تعالی

 

  این سؤال الان دغدغه خیلی‌ها شده است. از پدر و مادرها و بچه‌ها که منتظر تعیین تکلیف مدرسه و امتحان و احیاناً مسافرت تابستانی هستند تا کارگران زحمتکش روز مزد که متاسفانه همه گیری کرونا بیشترین آسیب را به آنها وارد کرده است.آینده پژوه ها برای جواب به این سؤال از یک روش خیلی قدیمی استفاده می‌کنند. سناریو نویسی! یا همان قصه گویی پایان باز. در این روش احتمال‌های مختلفی که پیش رو هستند کنار هم می‌گذارند و از ترکیب آنها چند روایت خلق می‌شود. معمولاً یکی از این روایت‌ها خیلی بدبینانه است و بدترین شرایط را در نظر می‌گیرد. یکی دیگر از این داستانها خوش بینانه است و فرض می‌شود همه احتمالات خوب از کار در بیایند. و یک خط داستانی هم معمولاً ادامه همین وضعیت فعلی است.

 

ممکن است بپرسید فایده داستان سرایی برای احتمالات پیش روی کرونا چه می‌تواند باشد؟ جواب چیزی مانند فایده داستان‌های خوب برای بچه‌های خوب است! یعنی مهمترین خاصیت ترسیم این سناریوها، ایجاد آگاهی و هوشیارکردنمان نسبت به آینده‌ای است که پیش رو داریم.

 

 

در اولین قسمت مطلب "کرونا کی تمام می‌شود؟" سناریوهایی که آخر زمستان نود و هشت تهیه شد و برای مشاوره به مدیران بحران مورد استفاده قرار گرفت را خدمتتان معرفی می‌کنم. این سناریوها توسط تلاش جمعی از مؤسسات اندیشگاهی و سیاست‌پژوه تدوین شده‌اند و به دلیل اهمیت اینکه بتوانید تصور کنید دهه آخر اسفند 98 وضعیت بحران کرونا را در آخر فروردین 99 چگونه ترسیم شده بود خدمتتان تقدیم می‌شود. در بخش بعدی از سناریوهای احتمالی وضعیت کرونا در پایان بهار پرده‌برداری خواهد شد.

 

سناریوهای سه گانه:

اجرای داوطلبانه (الان اسمش شده است فاصله‌گذاری هوشمند)، مشارکت فعال اجتماعی و سناریوی اعمال محدودیت سخت‌گیرانه

زمان تدوین: آخر زمستان 98

افق زمانی: آخر فروردین 99

 

 

? سناریوهای سه‌گانه قابل تصور " کاهش شدت بیماری از طریق در خانه مانی (قرنطینه)" و راهبردهای متناسب رسانه‌ای هرکدام

 

با توجه به روند تشدید ابتلا به بیماری و افزایش شمار مبتلایان حاد به بیش از هزار نفر در روز و تلفات به بیش صد نفر، نظام سلامت بشدت تحت فشار قرار گرفته است و امکان پاسخگویی به این حجم ورودی را ندارد و بتدریج با مستهلک شدن توان نظام سلامت حجم تلفات بشدت زیاد خواهد شد. بنابراین سیاست پیشنهادی «پیشگیری از طریق کاهش تعاملات اجتماعی مردم» است. این سیاست با سه سناریو قابل پیاده سازی است که سناریوی نخست، «اجرای داوطلبانه» (تداوم وضع موجود)، سناریوی دوم «مشارکت فعال اجتماعی» و سناریوی سوم «اعمال محدودیت سخت گیرانه» (قرنطینه) است.

 

1- سناریوی «اجرای داوطلبانه» یا ادامه وضع موجود. مبتنی بر دو راهبرد اطلاع رسانی 1- آگاه سازی و 2- القای ترس برای کاهش رفتارهای پرخطر و مراقبت فردی می‌باشد و عملاً استمرار وضع موجود است. هزینه عملیاتی قابل ملاحظه‌ای ندارد اما دستاورد آن نیز اندک می‌باشد و احتمالاً با تشدید بیماری نظام سلامت از کار خواهد افتاد.

  • اثرگذاری این سناریو بر زندگی مردم را کم برآوردمی شود و البته در صورت طولانی شدن بیش از یک ماه ایجاد مشکل خواهد شد.
  • اثرگذاری بین 25 الی 40 درصد تخمین زده می‌شود و به معنای کم بودن اثرگذاری است. در طول زمان نیز به علت کاهش همکاری مردم این رقم کاهش خواهد یافت.
  • تصور می‌شود صدمه کمِ اجتماعی در کوتاه‌مدت و آسیب‌های جدی به علت افزایش مرگ‌ومیر و گسترش بیماری در بلندمدت خواهد بود.
  • عمدتاً این سناریو را امکان‌پذیر ازنظر اجرایی دانسته می‌شود با دو ملاحظه: کنترل فضای مجازی که در این سناریو لازم است اما برای حاکمیت سخت است و فشار وارده بر نظام سلامت که منجر به بحران خواهد شد.

 

2- سناریوی «مشارکت فعال اجتماعی» علاوه بر موارد سناریوی اول، مبتنی بر راهبرد اطلاع‌رسانی 1- آگاه‌سازی و جلب همکاری برای جلب همکاری و مشارکت جمعی 2- هشدار بازدارنده برای کاهش ترددها و فعالیت‌های اجتماعی غیرضروری 3- برقراری نظام اطلاع‌رسانی شهری و بخصوص محله‌ای 4- پایش دسته‌جمعی و عمومی مردم 5- مشارکت و همکاری مردمی می‌باشد. این سناریو باعث افزایش همبستگی و تاب‌آوری اجتماعی خواهد شد، اما پیاده‌سازی آن مستلزم همکاری زیاد بین سطح محله‌ای و شهری است و نیز لزوماً از ورودی بیمارستان‌ها نخواهد کاست.

  • مشارکت مردم در این سناریو دارای عدم قطعیت است و عده‌ای مشارکت را کم و اندکی بیش از سناریوی اجرای داوطلبانه محدودیت‌ها دانسته و عدم امکان سازمان‌دهی اجتماعی را ذکر کرده‌اند. عده‌ای نیز مشارکت مردم در این سناریو را بالا دانسته‌اند.
  • میزان اشکال ایجادشده در زندگی مردم را متوسط و کمتر از متوسط ارزیابی می‌شود. دو نکته مهم برای موفقیت این سناریو، داشتن آمار صحیح و درست و دیده شدن منافع بخش خصوصی است.
  • اثرگذاری این سناریو دارای عدم قطعیت است، عده‌ای اثرگذاری آن را اندکی بیش از سناریوی اول (اجرای داوطلبانه محدودیت‌ها) دانسته و توجه به بخش مدیریت ناپذیر جامعه و همچنین توجه به قشر ضعیف که بهداشت برایشان کالایی لوکس است را مهم دانستند و عده‌ای دیگر نیز کارآیی این روش را بالا در حد 75 درصد دانسته‌اند.
  • عمدتاً این سناریو را ازلحاظ سرمایه اجتماعی دارای کمترین ضرر دانسته‌اند با این توضیحات که البته در صورت عدم موفقیت در بلندمدت، می‌تواند صدمه جدی داشته باشد، و دیگر اینکه اجرا کردن این سناریو خود نیازمند سرمایه اجتماعی بالایی خواهد بود.
  • عمدتاً اجرای این سناریو را امکان‌پذیر اما با دشواری دانسته‌اند و تأکید روی ظرفیت نهادهای غیرحاکمیتی و مردمی را راهکار موفقیت دانسته‌اند. همچنین ابهام در مورد اراده دولت در اجرای این سناریو از نکات مهم است که حتی در صورت تصمیم بر اجرای این سناریو، ممکن است با اراده و انگیزه کامل پای‌کار نیاید.

 

3- سناریوی «اعمال محدودیت سخت‌گیرانه» (قرنطینه) مبتنی بر راهبرد اطلاع‌رسانی 1- برقراری وضعیت بحرانی و عدم امکان کنترل بیماری به‌صورت معمول 2- فرمان قاطعانه با توضیحات کافی برای اعمال وضعیت استثنایی از سوی فرماندهی کل قوا 3- ایجاد نظام اطلاع‌رسانی شرایط بحرانی (نظامی) و سازمان‌دهی جریان ارتباطات و اطلاعات از مرکز به میدان عملیات 4- پایش و ارتباط مستمر با تک‌تک افراد جامعه از طریق فاوا به‌منظور خدمات‌دهی ضروری 5- اطمینان بخشی به مردم در قبال کنترل اوضاع و نحوه تأمین نیازهای اولیه 6- ظرفیت پاسخگویی به پرسش‌ها و نیازهای متعددی که از سوی جامعه هدف 7- برخورد قاطع، خشن و علنی با شایعه‌سازان و متخلفان است. این سناریو نیازمند یک سازمان‌دهی دقیق، هماهنگی بسیار زیاد، قدرت اعمال قاطع و فراگیر، تأمین منابع مالی و غیرمالی است. البته در صورت موفقیت طی حداکثر یک ماه بحران مهار می‌شود و امور به روال عادی برمی‌گردد.

  • عدم قطعیت در اجرایی بودن این سناریو وجود دارد. عده‌ای همکاری مردم را پایین دانسته و عده‌ای آن را زیاد ارزیابی می‌کردند. برطرف شدن نیاز مردم و عملیات رسانه‌ای دشمن را دو عامل اثرگذار بر مشارکت مردم دانسته می‌شود.
  • در این سناریو زندگی مردم مختل خواهد شد و دولت توان اجرای مناسب این سناریو برای تأمین نیاز مردم را ندارد. خصوصاً نبود آمار و تجربه این کار از دلایل عدم موفقیت ذکر شد.
  • بهره‌وری سناریو بالا خواهد بود و قطع زنجیره شیوع را در این سناریو محتمل دانسته می‌شود، البته تردیدهایی نیز وجود دارد.
  • عمدتاً موجب صدمه در کوتاه‌مدت ولی نفع در بلندمدت دانسته می‌شود. توجیه عدم انجام این کار در گذشته و مقابله با عملیات روانی دشمن و توجه به زیرساخت رفع نیازهای مردم از عوامل موفقیت در این امر هستند.
  • با توجه به ضعف زیرساخت‌های حاکمیت خوب و سرمایه اجتماعی، حکومت در اجرای سناریوی سوم متخصص‌تر است و امید می‌رود امکان پیاده‌سازی داشته باشد. اقتدار فرماندهی و مشارکت نیروهای نظامی جزو عوامل موفقیت است. البته کم بودن زمان اجرای آن زیر یک ماه و نیم نیز مهم است.

 

 

 

شرح سناریوهای سه‌گانه (توصیف، روش‌های اطلاع‌رسانی، مزایا و معایب)

 

سناریوی اول: «اجرای داوطلبانه» (تداوم وضع موجود)

توصیف:

در این سناریو شیب ملایمی به همین اقدامات تاکنون انجام‌ شده، تداوم می‌یابد. فرماندهی اغلب بر وزارت بهداشت متمرکز می‌ماند. نقش پلیس و ارتش غیرمستقیم و تأمین فضای بیمارستانی و تجهیزات رسانی به بیمارستان و نه کنترل رفت‌وآمدها است. تأکید بر رعایت پیشگیری فردی است. هیچ واحد صنفی، شرکت و اداره‌ای به‌طور اجباری تعطیل نمی‌شود. جریمه مشخصی برای خروج از منزل در نظر گرفته نمی‌شود. مبادی ورود و خروج شهر و سازمان‌ها و فروشگاه‌ها کنترل می‌شود و تب سنجی صورت می‌گیرد.

بازه زمانی طرح طولانی‌تر است و باید مدت‌زمان طرح اعلام شود. مخاطب جمعیت به شکل کلی است و خاصی به‌عنوان جمعیت هدف در نظر گرفته نمی‌شود و به‌صورت نامتمایز همه مردم مخاطب طرح هستند.

از کمک‌های گروه‌های داوطلب و خیرین برای تأمین نیازهای تجهیزات و ارتقای توان بیمارستان به شکل مدیریت‌شده استفاده شود.

اغلب هزینه‌ها صرف اطلاع‌رسانی و آموزش خواهد شد و نیز تأمین تجهیزات بیمارستانی.

 

راهبردهای اطلاع‌رسانی:

  • آگاه‌سازی نسبت به مخاطرات بیماری و روش‌های پیشگیری از آن
  • القای ترس و اضطرار برای همراهی داوطلبانه مردم.

 

روش‌های اطلاع‌رسانی:

  • از همان شعار قبلی «در خانه می‌مانیم تا کرونا را شکست دهیم» استفاده می‌شود.
  • تولید محتواهای اطلاع‌رسانی بخصوص درباره علائم بیماری و شیوه پیشگیری از آن تولید و منتشر می‌شود.
  • مشاوره مجازی برای مقابله با استرس و نیز جداسازی موارد بدون نیاز به درمان و کم کردن بار بیمارستان و احتمال آلودگی کمتر شود. همچنین برای افراد با علائم خفیف، آموزش‌های جزءبه‌جزء برای مقابله با علامت‌های خفیف داده می‌شود.
  • از چهره‌های معروف علمی و هنری برای ایجاد کمپین‌های مختلف استفاده می‌شود. مراجع دینی و روحانیان خوش‌نام با مردم زیادتر صحبت کنند.
  • صداوسیما ذیل دستورات ستاد ملی مقابله با بیماری کرونا، به‌طور متوازن دو نقش ایجاد بستر مناسب برای ماندن در منزل (آموزش، سرگرمی) و ایجاد ترس از بروز بیماری را انجام می‌دهد.
  • وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با کمک سایر دستگاه‌ها با نشر شایعات مقابله کند.
  • آمار ابتلا و مرگ ناشی از کرونا با جزئیات و شفافیت بیشتری اطلاع‌رسانی خواهد شد. توضیح داده شود که خطر کرونا از آن‌که فکر می‌کردیم بیشتر است. بیماران بدحال در بیمارستان نشان داده شوند. تشریح اوضاع جهانی در این مورد کمک‌کننده است. واژه پاندمی به‌دقت توضیح داده شود.

مزایا و اشکالات:

مزایای این طرح این است که تنش به دلیل اعمال اجبار اتفاق نمی‌افتد و هزینه زیادی بر جامعه تحمیل نمی‌شود.

اما اشکال این سناریو این است که عملاً تداوم روند موجود است و نمی‌تواند از بار بیمارستان‌ها بکاهد. و حتی در کوتاه‌مدت احتمالاً میزان تلفات زیادتر بشود. همچنین ممکن است میزان اضطراب از حد کارکردی بالاتر برود و افراد در خانه دچار استرس بشوند.

نتایج مورد انتظار:

درمجموع با توجه به اینکه کشور در آستانه تعطیلات سال نو قرار دارد و نیز بیماری در حال تشدید است، این سناریو بسیار سهل‌انگارانه به نظر می‌رسد و می‌تواند نشانه ضعف و بی‌عملی حکومت در مواجهه با بحران تلقی شود. بخصوص اگر تشدید بحران سبب ازکارافتادن نظام سلامت گردد.

 

 

 سناریوی دوم: «مشارکت فعال اجتماعی»

توصیف:

در این سناریو متکی بر همدلی، ایجاد تعاون، تقویت و برنامه‌ریزی مشارکت‌های مردمی است. راهبری مدیریت بحران همچنان در اختیار نظام سلامت است اما برای تقویت کار، در کنار نظام سلامت، دستگاه‌های دارای بدنه مردمی ازجمله سازمان بسیج و جمعیت هلال‌احمر در مقیاس گسترده فعال می‌شوند. در هر محله یک نقطه مرکزی که می‌تواند خانه محله یا مسجد یا فرهنگسرا و ... باشد به‌عنوان مرکز مدیریت امور محله تعیین می‌شود تا نیروهای مردمی در ارتباط با آن به فعالیت بپردازند. همچنین در مواردی که نیاز به بازدارندگی باشد از پلیس، اصناف و سازمان‌های اداری کمک گرفته می‌شود.

هدف این سناریو افزایش تاب‌آوری اجتماعی در برابر بیماری و تسهیل فعالیت بخش درمانی در برابر بحران است.

سازمان‌ها، شرکت‌ها و واحدهای صنفی غیرضروری امر به تعطیل می‌شوند و در صورت تمایل به استمرار فعالیت، باید عوارض قابل‌توجهی بپردازند. البته موفقیت این دستور در صورتی است که سازمان‌های متناظر نظیر بانک‌ها، بیمه‌ها، سازمان امور مالیاتی و ... که ارباب‌رجوع مستمر دارند، نیز فعالیت‌های خود را دست‌کم یک ماه به تعویق بیاندازند.

مراکز عرضه اقلام ضروری ازجمله مواد غذایی، سوخت و دارو همچنان فعال هستند و نیز فروشگاه‌های بزرگ با پراکندگی متناسب با جمعیت دایر می‌باشند. همچنین، تأکید بر استفاده از خدمات اینترنتی برای تأمین نیازها خواهد بود. (به خدمات‌رسانی از این طریق به هر شکل ممکن کمک خواهد شد)

در این سناریو خانه‌های بهداشت محلات نقش مهمی در کاهش مراجعه مردم به مراکز بیمارستانی و ارائه مشاوره محلی دارند. نیروهای داوطلب و استفاده از مشاوره مجازی برای جداسازی موارد بدون نیاز به درمان کمک می‌کنند تا بار بیمارستان و احتمال آلودگی کمتر شود. امکان خدمات‌رسانی بهداشتی و درمانی به‌ویژه برای سالمندان و بیماران زمینه‌ای فراهم می‌شود. همچنین برای افراد با علائم خفیف تا حد امکان. آموزش‌های جزءبه‌جزء برای مقابله با علامت‌های خفیف داده می‌شود.

مقررات کمتر سخت‌گیرانه برای رفت‌وآمد به‌صورت طرح ترافیک در محدوده زوج و فرد و نیز مبادی بزرگراه‌های اصلی به‌طور کامل اجرا می‌شود تا تردد اشخاص در بیرون محله سکونت بسیار پرهزینه‌تر بشود و کنترل آن با پلیس (و نه ارتش) از طریق دوربین و جریمه‌ها به شکل جریمه راهنمایی و رانندگی خواهد بود. مبادی ورود و خروج شهر به‌دقت کنترل می‌شوند و جلوی سفرهای غیرضروری گرفته می‌شود اما بنا بر خوداظهاری است. ورود و خروج‌های انجام‌شده ثبت می‌شود. تب سنجی در این نقاط مستمر انجام شود. از کمک‌های خیرین برای تأمین نیازهای تجهیزات بیمارستان به شکل مدیریت‌شده استفاده شود. (که اغلب زمان‌بر است)

نوع مداخله بر اساس این سناریو باید از یک‌سو تسهیل زندگی مردم بدون خروج از منزل و از سوی دیگر بازدارندگی خروج آن‌ها از منزل باشد. تلفیقی از تسهیل‌گیری و بازدارندگی نرم. ابعاد این مداخله نیز باید فراگیر باشد و بتواند همه جنبه‌های زندگی عمومی و شهری همه اقشار را پوشش دهد. چالش آن در مواردی است که عملاً افراد برای تأمین مایحتاج هر شب خود نیازمند کار روزانه هستند. در این موارد باید از ظرفیت خیریه‌های محلی و کمک سازمان‌های امدادی استفاده شود.

هدف جمعیت پرخطر شامل سالمند، بیماران دارای بیماری زمینه‌ای و در معرض خطر، بیماران دیگر نیازمند کمک بهداشتی و درمانی، زنان باردار است. یعنی جمعیتی که اگر مبتلا شوند حتماً نیاز به درمان بیمارستانی دارند. نیروهای داوطلب محلی اقلام موردنیاز این جمعیت را به شیوه بهداشتی و مدیریت‌شده برای آن‌ها فراهم کنند تا از منزل خارج نشوند.

بازه زمانی نسبتاً طولانی خواهد بود و حتماً بایستی یک عدد حدودی به‌عنوان مدت‌زمان طرح اعلام شود. توضیح داده شود که بر اساس اطلاعات بعدی ممکن است شرایط تغییر کند. چنانچه تعداد مبتلایان روزانه در حد کمتر از 5000 نفر و تعداد درگذشتگان در حد کمتر از 1000 نفر باقی بماند، این سناریو می‌تواند دست‌کم تا اواسط خرداد اجرا شود.

هزینه‌های مستقیم بیشتر متکی بر نیروهای داوطلب و کمتر به دولت خواهد بود. هزینه‌های غیرمستقیم محاسبه و در مورد نحوه جبران آن برنامه‌ریزی و اطلاع‌رسانی شود.

راهبردهای اطلاع‌رسانی: (علاوه بر آگاه‌سازی و القای ترس که با سناریوی نخست مشترک است)

  • آگاه‌سازی و جلب همکاری برای جلب همکاری و مشارکت جمعی
  • هشدار بازدارنده برای کاهش ترددها و فعالیت‌های اجتماعی غیرضروری
  • ایجاد یک نظام اطلاع‌رسانی دقیق و مستمر مراکز ارائه خدمات در سطح شهری و محلی
  • فراخوان برای جلب مشارکت مردم در قالب طرح‌های همکاری محلی نظیر توزیع خواروبار
  • پایش دسته‌جمعی مردمی در قبال نقض مقررات و تردد غیرضروری و عدم رعایت نکات بهداشتی

 

روش‌های اطلاع‌رسانی:

  • اطلاع‌رسانی با اسم «قرنطینه» نخواهد بود. اسم آن «محدودیت و مشارکت» خواهد بود. اعلام می‌شود که هیچ حالت فوق‌العاده‌ای در کار نیست و صرفاً این اقدام در ادامه اقدامات قبلی و به‌عنوان اقدام مکمل در زمان موردنیاز است.
  • چگونگی ابتلا به بیماری کرونا، علائم، روش پیشگیری و درمان و نیز واژه پاندمی به‌دقت توضیح داده شود.
  • به‌طور هدفمند به سازمان‌ها، شرکت‌ها و واحدهای صنفی غیرضروری برای توقف فعالیت و به‌صورت عمومی در مورد اجرای طرح ترافیک و محدودیت تردد در سطح شهر هشدار داده می‌شود.
  • اطلاع‌رسانی مستمر، با قطع برنامه‌های همیشگی اکثر شبکه‌ها انجام خواهد شد.
  • اطلاعات وضعیت محلات از طریق صداوسیما (بخصوص شبکه‌های استانی) و مراکز رسانه‌های محلی به‌روز و مستمر اعلام شود. استودیو کرونا به شکل فعال‌تری و با فواصل کمتر برنامه داشته باشد.
  • تجارب کشورهای دیگر در محدودسازی تردد و مواجهه با بیماری اطلاع‌رسانی شود.
  • با ایجاد مراکز تماس تلفنی اضطراری و مشاوره‌ای در سطح شهری و محلی امکان تماس دوطرفه با مردم باید تقویت شود.
  • نیروهای داوطلب موردنیاز و نحوه ثبت‌نام و همکاری آن‌ها باید اعلام شود.
  • ائمه جماعت مساجد در مسئولیت اطلاع‌رسانی محلی مشارکت کنند.
  • نقش مشارکت مردم پررنگ شود. برنامه‌های دسته‌جمعی مثل سرود یا دعا یا توسل همه از خانه طراحی و اجرا شود.
  • از چهره‌های معروف علمی و هنری و نیز مراجع دینی و روحانیان خوش‌نام خواسته می‌شود با مردم زیادتر صحبت کنند.
  • باید عالمانه و صادقانه مردم در جریان وضعیت قرار گیرند و آرایش دفاعی قدرتمندی در مقابل بازیگران رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های ماهواره‌ای گرفته شود.

مزایا و اشکالات:

بار عمده طرح بر دوش نیروهای محلی است و این امر استهلاک سازمان و دستگاه‌های درگیر را کاهش می‌دهد و اجرای آن به‌صورت یک رزمایش نیز همبستگی و سرمایه اجتماعی را ارتقا می‌بخشد و جامعه را تاب‌آورتر می‌کند.

مشکل این طرح سازمان‌دهی و پیاده‌سازی آن است. کشور ما در دوره انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تجربه موفقی در سازمان‌دهی محله محور مبتنی بر مرکزیت مساجد داشته است. اما پس‌ازآن، این ظرفیت متروک‌شده و اکنون بازطراحی آن در بسیاری محلات جدید شهر که فاقد یک مرکز محوری هستند بسیار دشوار است. همچنین، هماهنگ‌سازی امور در سطح شهری و محله‌ای مستلزم همکاری نزدیک ستادهای استانی با شهرداری‌ها و مراکز فعالیت محلی است که چندان آسان نیست. به‌هرحال شاید بتوان این روش را با رویکرد راه‌اندازی از پایین به اجرا درآورد.

نتیجه مورد انتظار:

اجرای این طرح از سرعت شیوع بیماری می‌کاهد و بخصوص با اجرای آن در ایام تعطیلات نوروز می‌تواند باعث کند شدن روند بیماری شود. همچنین، مشارکتی بودن آن باعث افزایش همکاری و همگرایی در جامعه در مواجهه با بیماری می‌شود. اما همچنان ممکن است نتواند از بیماری در حد مورد انتظار بکاهد.

 

سناریوی سوم: اعمال محدودیت سخت‌گیرانه (قرنطینه)

توصیف:

این سناریو متکی بر فرماندهی ستادی و میدانی نظامیان خواهد بود و با استفاده از نیروی اجبار، اقدامات و مداخلات از جنس نظامی (ارتش به‌جای پلیس) و با کنترل حداکثری جمعیت اجرا خواهد شد. همه فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی جز موارد بسیار ضروری متوقف می‌شود و حکومت عهده‌دار تأمین مایحتاج روزانه می‌گردد.

هدف این سناریو سرکوب قطعی و دفعی بحران و توانمندسازی مجدد نظام سلامت از طریق کاهش بار ورودی به بیمارستان‌ها و فراهم کردن زمان برای تجدیدقوای کارکنان فرسوده است.

اجرای این سناریو مستلزم خدمات‌رسانی برای نیازهای پایه مردم در منزل شامل خدمات تغذیه و بهداشت است که نیازمند برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی متمرکز و بالا به پایین، نیروی انسانی زیاد و زیرساخت اطلاعات قوی (شامل محلات و منازل) و منابع مالی قابل‌توجه است. مردم باید در خانه بمانند و موارد ضروری به آن‌ها رسانده می‌شود و تمامی فروشگاه‌ها تعطیل خواهند بود.

حجم عظیمی از نیروهای مسلح با لباس و تجهیزات کامل در خیابان‌ها مستقر شوند، تا مردم ببینند که حاکمیت ماجرا را جدی گرفته و این باعث شود آن‌ها هم‌داستان را جدی بگیرند. این حضور نباید به شکلی باشد که مردم فکر کنند این نیروها برای برقرار نظم یا سرکوب تظاهرات وارد عمل شده‌اند، بارزترین چیزی که این تصور را ایجاد می‌کند نیز حضور بدون تجهیزات این نیروها هست.

راهبرد اطلاع‌رسانی:

  • فرمان قاطعانه با توضیحات کافی برای اعمال وضعیت استثنایی و بحرانی از سوی فرمانده کل قوا صادر شود.
  • نظام اطلاع‌رسانی شرایط بحرانی (نظامی) و سازمان‌دهی جریان ارتباطات و اطلاعات از مرکز به میدان عملیات ایجاد شود.
  • ظرفیت پاسخگویی به پرسش‌ها و نیازهای متعددی که از سوی جامعه هدف طرح می‌شود، فراهم شود.
  • اطمینان بخشی به مردم در قبال کنترل اوضاع و نحوه تأمین نیازهای اولیه انجام شود.
  • پایش همه‌جانبه فعالیت‌های اجتماعی و برخورد با شایعه‌سازان انجام شود.

روش‌های اطلاع‌رسانی:

  1. یک واحد اطلاع‌رسانی ذیل یک قرارگاه نظامی ایجاد شود.
  2. سامانه اطلاع‌رسانی عمومی و ارسال هشدار و اطلاعیه‌ها برای تک‌تک افراد از طریق تلفن همراه فعال شود.
  3. روی اسم «قرنطینه» تأکید شود و دلایل و اهمیت آن و زمان انتخاب‌شده توضیح داده شود. اضطرار موجود با دلایل گوناگون توضیح داده شود.
  4. مشخص شود که این درخواست متخصصان وزارت بهداشت از نیروی نظامی برای کمک به حل وضعیت موجود است. در تصاویر اطلاع‌رسانی‌ها، هم‌زمان از وزارت بهداشت و نیروهای نظامی (با لباس نظامی) حضور داشته باشند و همکاری مستقیم آن‌ها نشان داده شود.
  5. بیانیه شرایط فورس ماژور صادر شود: اعلام رسمی رفع تمامی تعهدات، قراردادها، پیمان‌ها و مسئولیت‌های اداری و حقوقی طی مدت مشخص قرنطینه.
  6. اطلاعات درباره موارد/ مشاغل استثنا برای خروج از منزل با شفافیت اطلاع‌رسانی شود.
  7. رصد جدی رفت‌وآمدها انجام می‌شود.
  8. باید جرائم مشخص و صریح برای تخطی از این مقررات رفت‌وآمد در نظر گرفته و به اطلاع رسانده شود.
  9. استفاده از اپلیکیشن‌های تلفن همراه برای کسب اطلاع از وضعیت سلامتی افراد و ارائه اطلاعات به تک‌تک آن‌ها (نظیر مورد چین)
  10. صداوسیما بایستی کاملاً به لحاظ زمان‌بندی و کنداکتور تغییرات چشمگیر داشته باشد. شبکه تهران به شبکه قرنطینه تغییر نام می‌دهد و نیروی علمی مستقر در آن برای برنامه‌ریزی و نظارت بر برنامه‌ها بایستی به ستاد مرکزی متصل باشد.
  11. ارائه برنامه‌های سرگرمی به صداوسیما شبکه‌های اجتماعی سپرده و برای آن برنامه‌ریزی شود.
  12. به فواصل کوتاه مقاهام‌های مشخصی در حوزه‌های مشخص درباره وضعیت تأمین نیازهای مردم، وضعیت بیمارستان‌ها و نیز اقدامات پیشگیرانه توضیح بدهند.
  13. شناسایی و برخورد قاطع با هر کس که در نظم امور اخلال کند و یا شایعه‌پراکنی نماید به‌طوری علنی انجام شود.

مزایا و هزینه‌ها:

مزیت این طرح کاهش شدید تعاملات اجتماعی و درنتیجه کند شدن روند بیماری طی دو هفته می‌باشد و درنتیجه در صورت اجرای موفق ظرف حداکثر یک ماه بیماری کنترل می‌شود و از میزان تلفات بشدت کاسته می‌گردد.

هزینه‌های این طرح شامل نیروی انسانی سازمان‌یافته و مسلط بر اجرا، هماهنگی ستادی میان بخش‌های لشگری و کشوری، زیرساخت خدمات‌رسانی و اطلاعاتی توسعه‌یافته، قدرت مدیریت و کنترل تنش و ناآرامی و اعتبارات مالی قابل‌ملاحظه می‌باشد. همچنین، هزینه‌های غیرمستقیم (خسارت کسب‌وکارهای مختلف) بایستی مفصلاً محاسبه شود و در مورد برنامه‌های جبران آن‌هم اطلاع‌رسانی و اطمینان‌بخشی شود.

مزایا شامل کنترل سریع جمعیت به تعداد بالا خواهد بود که امکان تأمین تجهیزات بیمارستانی را فراهم می‌آورد.

نتایج مورد انتظار:

احتمالاً کنترل بیماری به‌سرعت محقق خواهد شد اما درعین‌حال، در صورت موفقیت تقویت جایگاه و کارکرد بخش نظامی در اداره امور جاری کشور و بخصوص بحران‌ها و در صورت شکست، ایجاد عدم اطمینان شدید نسبت به توان حکومت در کنترل بحران‌های امنیتی می‌باشد.

 

 

 

  

  

اندیشگاه اتف - مازیار عطاری