شهرها مهم‌ترین برساخته‌های بشری هستند که به‌شدت از همه‌گیری‌هایی مانند بیماری کرونا متأثر می‌شوند. از به چالش کشیده شدن مفهوم شهر و رابطه آن با محیط‌زیست تا مسئله مدیریت پکپارچه شهری و درنهایت پروتکل‌های عملیاتی شهری برای اقدام هماهنگ در بحران‌ها وجوه مختلف مسئله هستند. برای مواجهه بلندمدت با چنین چالشی که عرصه‌های زیادی را تحت‌الشعاع قرار داده، تبیین دقیق صورت‌مسئله‌های اولویت‌داری که با آن‌ها روبرو هستیم می‌تواند راهگشا باشد. این مسئله‌ها لازم است در اختیار جامعه اندیشگاهی و نخبگانی کشور قرار گیرد تا بتوان پاسخ همه جانبه‌ای برای آن‌ها استخراج نمود.
این مسئله در سه سطح نگاه ارزشی و فرهنگی، قانون‌گذاری و نظام تدبیر و اقدامات اجرایی می‌تواند مورد مداقه قرار گیرد و سپس ذیل آن سطوح انبوهی از پرسش‌های مرتبط را می‌توان طرح کرد که به شماری از آن‌ها اشاره می‌شود.
سطح اول، نگاه ارزشی و فرهنگی
دستگاه فکری حاکم/ گفتمان اثرگذار در تصمیم‌گیری مدیران/ مدیریت شهری، کدام است؟ از بین نظام‌های موجود که داعیه حل مسئله و تنظیم روابط چهارگانه انسان (با خودش/ طبیعت/ سایر آدم‌ها و خداوند) را دارند، کدام‌یک مبنای تصمیم‌گیری است؟ آیا آرمان‌شهرهای مدرن می‌توانند از پس چالش‌هایی مانند همه‌گیری گسترده کرونا برآیند؟ آرمان‌شهرهای مبتنی بر باور دینی چطور؟
سطح دوم، قانون‌گذاری (نظام تدبیر)
حکمرانی محلی و نظام‌های مدیریت شهری آیا توان پاسخگویی مؤثر به این بحران را دارند؟ در شرایطی که بحران‌ها نیازمند اقدامات عاجل، ضربتی، غیردموکراتیک هستند، نقش جامعه محلی در کاهش صدمات و عوارض بحران‌ها چیست؟
سطح سوم، اقدامات اجرایی
نقش مدیریت شهری در غیاب مدیریت یکپارچه شهری و تمرکز شدید تصمیم‌گیری‌ها در دولت، در چالش کرونا چیست؟ سازمان مدیریت بحران به‌عنوان یکی از ارکان مداخله مستقیم در این بیماری، چگونه می‌تواند نقش منفعل و واکنشی خود را به نقشی فعال و برنامه‌ریز و مبتنی بر نگاه به آینده تغییر دهد؟ دیگر ارکان مدیریت شهری چه می‌توانند بکنند؟
نمونه‌هایی از انبوه پرسش‌های مرتبط
- طراحی شهری و ساخت شهری شهرهای ما در آزمون اپیدمی کرونا چه نمره‌ای می‌گیرند؟ در منطقه 22 شهرداری تهران، درحالی‌که مشاور اغلب کاربری را مختلط (ترکیب فضای سبز، مسکونی و خدماتی) دیده است، به هنگام اجرا تمامی پهنه در اختیار فضای مسکونی قرار گرفته و درحالی‌که در طرح فرادست 150 هزار نفر جمعیت دیده شده، در واقعیت حدود 400 هزار نفر تعهد مسکونی ایجاد شده است. این موضوع علاوه بر این‌که تراکم بیش‌ازحد در منطقه ایجاد می‌کند که خود معضلی است در چنین بحرانی، با نبود امکانات و خدمات موردنیاز، جمعیت را ناچار به سفرهای درون‌شهری زیادی می‌کند که معضل دیگری در این بحران محسوب می‌شود. نمونه‌های دیگر طراحی شهری که شهر را دچار معضل کرده و یا خواهند کرد چیست‌اند و برای آن‌ها چه باید کرد؟ و نمونه‌های موفق طراحی و برنامه‌ریزی شهری در این ایام چه بوده‌اند؟
- یکی از کارکردها و معانی شهرنشینی، تعاملات و ارتباطات گسترده و خرید خدمات و محصولات، در مقابل سبک زندگی خود بسنده است که در آن عمده محصولات موردنیاز یک خانوار همچون مواد غذایی در درون خانواده تولید می‌شود. در شرایط حاضر که تعامل و نیاز به دریافت خدمات و محصولات، خود تهدیدی برای زیست انسان‌ها محسوب می‌شود، تعریف شهر چه تغییری می‌کند؟ آیا نیازمند بازتعریف کارکردهای شهر هستیم؟ سامانه‌های حمل‌ونقل، ارتباطات، خدمات، زیرساخت‌های دورکاری، فروش محصولات و کالاها و نظام توزیع، مشاغل درهم‌تنیده و به‌هم‌پیوسته، دچار چه بازتعریف و تغییراتی می‌شوند؟
- زمانی که تصمیم بر کاهش فعالیت‌های اجتماعی گرفته می‌شود با چه ملاک‌ها و اولویت‌هایی این امر صورت می‌پذیرد؟ به‌صورت حدودی گفته می‌شود یک‌سوم از مشاغل بر سر کار حاضر باشند، اما رویه و چارچوبی برای تعیین تعداد و نوع مشاغل و ارتباطاتی که باید حاضر باشند وجود ندارد. اگر اپیدمی زمان طولانی ادامه یابد در آن صورت این ملاک‌ها چه تغییری می‌کنند و چه مشاغل و ارتباطاتی باید باقی‌مانده یا حذف شوند؟
اندیشگاه مهاد
