✅ « تاب‌آوری محور راه‌وشهرسازی در شرایط جنگی»
در یادداشت پیشین ابتدای جنگ اشاره شد که وظیفه هر یک از ما طراحی سناریوهای بحرانی بلندمدت برای حوزه‌های تخصصی، و اندیشیدن به راهبردهای تداوم حیات و کارکرد در این شرایط است.
نظر به شکننده و ناپایدار بودن آتش بس و نیاز مبرم به آمادگی پیش از شروع مجدد جنگ علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد. در محور راه و شهرسازی موارد زیر باید چاره‌جویی شوند:
• شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای
• شبکه ریلی کشور
• فرودگاه‌های داخلی و بین‌المللی
• زیرساخت‌های بندری و دریایی
• شبکه راه‌های روستایی و دسترسی اضطراری
• شبکه زیرساخت‌های مسکن و شهرسازی در مناطق جمعیتی
• مراکز راهبردی مدیریت حمل‌ونقل و زیرساخت همچون مرکز مدیریت راه‌ها، کنترل ترافیک جاده‌ای و دیگر سامانه ها
• ناوگان حمل‌ونقل باری و مسافری
در شرایط اختلال زیرساختی شدید، ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها به‌عنوان بازوی اجرایی و لجستیکی وزارت راه و شهرسازی در استان، نقش حیاتی در حفظ کارکردهای پایه‌ای استان، تداوم حمل‌ونقل اضطراری، و مدیریت آسیب‌های زیرساختی دارند.
در ادامه، مجموعه وظایف و ظرفیت‌های عملیاتی این ادارات در شرایط بحران را ارائه می‌کنم، به‌ویژه از منظر آنچه «از دستشان برمی‌آید» و باید برای آن آمادگی داشته باشند:
مدیریت و اولویت‌بندی راه‌های شریانی استان
1.1. شناسایی و بازگشایی مسیرهای اضطراری برای انتقال نیروهای امدادی، تجهیزات نظامی، یا خروج مردم
1.2. اولویت‌بندی تعمیر راه‌ها و پل‌های آسیب‌دیده با تیم‌های استانی
1.3. ارتباط دائم با فرمانداری‌ها و پلیس‌راه برای مدیریت محورهای پرتردد یا بسته
تخصیص و هدایت ماشین‌آلات سنگین و ناوگان راهداری
2.1. به‌کارگیری فوری ماشین‌آلات موجود (لودر، گریدر، بولدوزر، کامیون) برای آواربرداری، بازگشایی مسیر، ساخت مسیرهای اضطراری
2.2. درگیر کردن پیمانکاران طرف قرارداد با استان برای پشتیبانی لجستیکی سریع
2.3. همکاری با ارتش، هلال‌احمر و شهرداری برای امداد ترکیبی
کنترل وضعیت پناهگاه‌ها، کمپ‌های اسکان و شهرک‌های دولتی
3.1. بررسی مقاومت سازه‌ای مسکن مهر، نهضت ملی مسکن یا سایر شهرک‌های دولتی در برابر حمله/زلزله
3.2. آماده‌سازی فضاهای دولتی (مساجد، مدارس، سالن‌ها) برای تبدیل به پناهگاه اضطراری یا کمپ اسکان موقت
3.3. اختصاص زمین یا سوله برای استقرار موقت خانواده‌های بی‌خانمان‌شده
تداوم عملیات حمل‌ونقل و تدارک مسیرهای جایگزین
4.1. شناسایی مسیرهای جایگزین ریلی یا جاده‌ای در صورت تخریب مسیر اصلی
4.2. همکاری با شرکت حمل‌ونقل جاده‌ای استان برای توزیع کالاهای حیاتی (دارو، غذا، سوخت)
4.3. اولویت‌بندی صدور مجوز تردد برای خودروهای امدادی و تدارکاتی
ارزیابی سریع آسیب زیرساخت‌های حیاتی استان
5.1. تشکیل تیم‌های میدانی برای برآورد خسارت راه، پل، ساختمان‌های دولتی و سطوح پرخطر شهری
5.2. استفاده از پهپاد یا GIS برای پایش از راه دور و مستندسازی آسیب‌ها
5.3. ارائه گزارش روزانه به ستاد بحران استان و وزارتخانه
حمایت از بازسازی سریع در مناطق آسیب‌دیده
6.1. تسهیل صدور مجوزهای بازسازی موقت یا اضطراری برای بناهای عمومی
6.2. اجرای الگوهای ساخت اضطراری و اسکان موقت (کانکس، چادرهای مهندسی‌شده)
6.3. همکاری با بنیاد مسکن و شهرداری‌ها برای بازسازی سکونتگاه‌ها
پشتیبانی از راه‌های روستایی و مرزی
7.1. ایجاد مسیر دسترسی موقت به روستاهای قطع‌شده
7.2. بازسازی سریع راه‌های مرزی برای امدادرسانی نظامی یا خروج امن مردم
7.3. استفاده از نیروهای محلی و دهیاری‌ها برای اولویت‌بندی مسیرها
ارتباط اضطراری با مرکز و نهادهای محلی
8.1. استقرار یک مرکز فرماندهی بحران در اداره کل
8.2. استفاده از سیستم‌های پشتیبان ارتباطی (رادیویی، اینترنت ماهواره‌ای در صورت قطع سراسری)
8.3. مشارکت فعال در جلسات ستاد مدیریت بحران استانداری
دقت کنیم که موفقیت این اقدامات الزاماتی دارد که از خود اقدامات کم اهمیت‌تر نیستند:
• داشتن طرح تاب‌آوری زیرساخت‌های حمل‌ونقل استان از پیش
• تهیه بانک اطلاعات ماشین‌آلات و پیمانکاران قابل فراخوان سریع
• آموزش و تمرین مستمر نیروهای اداره کل برای کار در شرایط بحرانی
• ارتباط مؤثر با نیروهای نظامی و امنیتی استان برای هم‌افزایی عملیاتی
فاطمه سادات رحمتی - اندیشگاه توسعه شهری و منطقه‌ای مهاد
