در یکی از پژوهشهای سال ۱۳۹۶ در بنیاد توسعه فردا، آینده مطبوعات مکتوب فرهنگی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت و در آن مرور مختصری بر مطالعات نظری و تجربیات رسانهها انجام شد. هدف این مطالعه بیشتر درک تحولات رسانههای سنتی بهویژه مطبوعات در بستر گسترش رسانههای نوین بود که سه بخش یا حوزه تحلیل برای آن انتخاب شد:
الف) سازمان رسانه که شامل تولیدکننده محتوا، کانال ارتباطی، مقررات حاکم، مدیریت، برنامهریزی، منابع انسانی، منابع مالی و غیره است؛
ب) متن که محتوای ارتباطات را در برمیگیرد؛
ج) مخاطب و بازخورد که فرد، یا گروهی از افراد است که گیرندگان محتوا هستند، بازخورد نیز به واکنشهای مخاطب که به سازمان رسانه منتقل میشوند و در محتوا هم تأثیر میگذارند مربوط است.
یافتههای این تحقیق نشان میدهد که عامل محوری تحولات، قدرتیابی مخاطبان در نتیجه ویژگی تعاملی رسانههای نوین است که با کنش خود در رسانههای فردی، قواعد دیده شدن و رقابت را تغییر دادهاند. با تغییر رویکرد بالا ـ پایین به مشارکتی، مخاطبان تعیینکننده تداوم یا عدم تداوم رسانههای سنتی هستند که برای جلب توجه و رضایت آنها باید اطلاعات غنی و خواستهای متعدد و متنوعشان مورد توجه قرار گیرد. ارائه اطلاعات غنی در حوزه بازار، تکنیکها، سیاستها و ... از حیث رقابت اقتصادی در میان مخاطبین جذاب بوده و سیگنالهای جدید را برای رشد کسبوکارهای انفرادی و شرکتیشان نشان میدهد. مزیتهای اقتصادی بستر یافته در رسانههای تخصصی منجر به تغییرات پارادایمی در تولید محتوا شده و ارزشآفرینی در ذهن مخاطبین به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. در همین راستا جهتگیری جدید سبکهای روزنامهنگاری، خبرگزاری، فضای حاکم در تحریریه و برنامهریزیهای مدیران سازمانهای رسانهای به سوی اقتصاد داناییمحور امری ناگزیر محسوب میشود. در پلتفرمهای جدید نظیر اینستاگرام و شبکههای مجازی، مخاطب از راه بازخوردهای دقیق و بازتولید محتوای مناسب در اقتصاد دانشی ایفای نقش میکند. میتوان با تأمل در روند روبهرشد بازاریابی محتوا (content marketing) توسط کسبوکارهای بزرگ در کنار سایر رسانههای ماقبل به این واقعیت پیبرد.
پس در جمعبندی با توجه به این نکته که مخاطب آغازگر زنجیره تحولات در عصر جدید رسانهها خواهد بود، به مرور زمان در افق آینده تشنگی زیادی نسبت به محتواهای مهارتافزا پیدا کرده و پیشبینی میشود وی در حجم وسیعی از پمپاژ اطلاعات، نیازمند سواد مترقی رسانهای خواهد بود. این سیگنال برای کسبوکارهای فعال در حوزه مطبوعات استدلال میکند که برای آموزش سواد رسانهای و سرمایهگذاری داناییمحور به نقش متولیان فرهنگ کشور اکتفا نکرده و با اختصاص هزینههای قابل توجه، در این امر برای حفظ بقای خود بکوشند.
- منبع: گزارش مرور مطالعات طرح آیندهپژوهی گروه مجلات همشهری، بنیاد توسعه فردا،۱۳۹۶
اندیشگاه تدبیر فردا- احمد برومند